بررسی فقهی و حقوقی آثار فرهنگی – تاریخی

پایان نامه بررسی فقهی و حقوقی آثار فرهنگی – تاریخی ( فقه امامیه و حقوق ایران )

( فقه امامیه و حقوق ایران )

آنچه انسان به دریافتن آن از راه توجه به آثار دعوت می شود تنها تجربیات زندگی مادی گذشتگان نیست بلکه درک سنت الهی است که ثابت و ملاک صحت و سقم عمل هر قوم است. این ملاحظه موجب عبرت و عبرت موجب هدایت انسان می گردد

به رغم ارزش معنوی آثار فرهنگی، تاریخی و جایگاه مهم آن ها در هویت یابی ملی و تاریخی ما ، این آثار همواره در معرض بی توجهی و گاه نابودی قرار دارند. عوامل بی توجهی به میراث فرهنگی یا غارت و تخریب آنها را می توان در نگرش های فرهنگی، اوضاع نامناسب اقتصادی ، ضعف نظام حفاظتی و نارسایی ها و کمبود قوانین جستجو کرد .

ما درصدد بیان احکام و قوانین فقهی و حقوقی آثار فرهنگی - تاریخی و نارسایهای موجود در آن هستیم .عدم آگاهی از این احکام و تزاحم بین مالکیت عمومی و مالکیت خصوصی نیز یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در این زمینه است که آثار علمی آن در خصوص بزه تخریب آثار فرهنگی - تاریخی مشهود است .

کشور ما از نظر دارا بودن میراث فرهنگی- تاریخی، از جمله غنی ترین کشورهای جهان است، اما این آثار همواره در معرض تخریب عمدی یا بی اعتنایی و فراموشی بوده اند . در سال های اخیر موضوع میراث فرهنگی و لزوم حفاظت از ان، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است، با این حال به دلایل گواناگون ، این آثار روز به روز کم تر و از حافظه تاریخی ما ناپدید می شوند. وجود قوانین داخلی برای حفاظت از آثار تاریخی- فرهنگی ، مفید ، اما غیر کافی است ، به ویژه که این قوانین خود دارای کاستی ها و نواقصی هستند. حفاظت از میراث پیشینیان، نه تنها مستلزم وجود قوانین کافی و عملکرد درست دستگاه های دولتی است، بلکه ایجاد آگاهی و نگرش درست در میان مردم، عزمی ملی را می طلبد.

واژه های کلیدی : میراث فرهنگی ، اموال فرهنگی ، آثار باستانی ، احکام فقهی و قوانین حقوقی.

مقدمه :

آثار فرهنگی تاریخی به عنوان زیر بنای فرهنگ جامعه ، پشتوانه ی معنویت و موجودیت و شناسنامه و سند هویت ملی هر ملت محسوب می شود و طیفی گسترده دارد که تمامی دستاوردهای انسان را در جریان تاریخ در بر می گیرد. بنابراین حفظ و حراست از آثار فرهنگی تاریخی و همچنین تدوین مقررات کیفری در جهت مقابله با مجرمان و رساندن صحیح و سالم این آثار به نسل های آینده ، ضرروتی اجتناب ناپذیر است.

مساله ای که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد؛ این است که در این تحقیق بر آنیم که رویکرد فقه و حقوق را نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی مورد تجزیه وتحلیل قرار دهیم که اولاً از منظر فقهی وحقوقی چگونه به آثار فرهنگی - تاریخی پرداخته شده است ؟ ثانیاً چگونه می توان از رویکرد فقه و حقوق نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی در زمینه حفظ و حراست ، حمایت وگسترش این آثار بهره جست ؟ از آنجا که کشور عزیز ما دارای تمدن باستانی بوده و ابینه و امکنه تاریخی فرهنگی فراوانی را در خود به یادگار دارد لذا امکان بهره برداری و سود آوری فراوانی از طریق این گنجینه ها وجود دارد اما به واسطه عدم محافظت و عدم اتخاذ سیاست های حمایتی موثر، آثار فرهنگی تاریخی کشور در معرض صدماتی واقع شده که این خود به کاهش گرایش افراد ملل گوناگون، در دیدار از آثار تاریخی ایران انجامیده است.

توجه به اهمیت حفظ آثار فرهنگی تاریخی و لزوم مطالعه پیگیر و عمیق در این مورد و احساس ضرورت برنامه ریزی جامع و دقیق در جوانب مختلف موضوع ، مخصوصاً بررسی فقهی وحقوقی و مقررات کیفری، لزوم مطالعه ی موضوع این پایان نامه را به اثبات می رساند. به ویژه در موقعیت کنونی که نسبت آثار فرهنگی - تاریخی از طریق وسایل ارتباط جمعی ، در اقصی نقاط ممالک دنیا به سهل ترین وجه ممکن تبلیغ و اطلاع رسانی شده و باعث اقبال عمومی به آنها می گردد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

تقدیم به :‌ج

سپاسگزاری‌د

فهرست مطالب‌د

چکیده1

مقدمه2

فصل اول:کلیات

1- 1-کلیات4

1-1-1- بیان مسئله4

1-1-2- اهداف تحقیق5

1-1-3- جنبه نوآوری وجدید بودن تحقیق5

1-1-4- سوالات تحقیق6

1-1-5- روش تحقیق6

1-1-6- طرح تحقیق6

1-2- مفاهیم و تعاریف7

1-2-1- اموال فرهنگی- آثار فرهنگی7

1-2-2- میراث فرهنگی12

1-2-3- آثار تاریخی ، ملی و مذهبی14

1-3-تاریخچه17

1-3-1- پیشینه تاریخی آثار فرهنگی - تاریخی17

1-3-2- تاریخچه تقنینی آثار فرهنگی - تاریخی21

فصل دوم: بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر حقوقی

2- بررسی آثار فرهنگی - تاریخی از منظر حقوقی30

2-1- لطمه به آثار فرهنگی - تاریخی31

2-1-2- تخریب آثار فرهنگی- تاریخی32

2-2-انتقال غیر قانونی آثار فرهنگی- تاریخی46

2-2-1- سرقت آثار فرهنگی- تاریخی و مداخله در آن46

2-2-2- انتقال غیر قانونی آثار غیر منقول تاریخی-فرهنگی55

2-2-3-حفاری و کاوش غیر مجاز به قصد تحصیل آثار تاریخی– فرهنگی58

2-2-4- قاچاق آثار تاریخی - فرهنگی65

2-3- تصرف غیر مجازآثار تاریخی- فرهنگی73

2-3-1- تجاوز به آثار غیر منقول ثبت شده در فهرست آثار ملی74

2-3-2-تحصیل اتفاقی آثار تاریخی- فرهنگی و خودداری از تحویل آنها77

2-3-3- ساخت و فروش نمونه تقلبی آثار فرهنگی-تاریخی80

فصل سوم:بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی

3-بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی86

3-1- دیدگاه کلی اسلام نسبت به اهمیت و ارزش آثار فرهنگی86

3-1-1- اهمیت آثار فرهنگی- تاریخی در قرآن87

3-1-2- نگاه قرآن به آثار تاریخی88

3-1-3- جهان گردی در بررسی قرآنی91

3-1-4- انفال و میراث فرهنگی از دیدگاه اسلام95

3-1-5-احکام خمس گنج و آراء مراجع تقلید در این زمینه97

3-2-آثار فرهنگی- تاریخی از دیدگاه معصومین علیه السلام104

3-2-1- نگهداری از پیراهن خونین علی (ع)105

3-2-2- برخورد امام علی (ع) با میراث فرهنگی106

3-2-3- گردش گری وعبرت از آثار فرهنگی-تاریخی از نظر معصومین107

3-3- تعارض مالکیت خصوصی اشخاص با حقوق عمومی در ارتباط با آثار فرهنگی-تاریخی118

3-3-1- قاعده ی تسلیط120

3-3-2- مبانی فقهی این قاعده120

3-3-3- مفاد قاعده تسلیط124

3-3-4 موارد انطباق اصول و مواد قانونی با قاعده تسلیط126

3-4-حل تعارض127

3-4-1- قاعده لاضرر127

3-4-2- قاعده فقهی «مصلحت»132

نتیجه گیری139

فهرست منابع145