بررسی اشغال در حقوق بین الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر
نوع فایل: word
قابل ویرایش 180 صفحه
چکیده:
به طور کلی عمل اشغال سرزمین یک دولت توسط قوای بیگانه در بسیاری از جنگهای بزرگ رخ داده و شکی نیست که اکثر قریب به اتفاق موارد آن مشروعیت بین المللی نداشته و به عنوان عملی مغایر با حقوق بین‌الملل شناخته شده و ممنوع بوده است . اما با عنایت به این حقیقت که چنین عملی بارها به وقوع پیوسته و ممنوعیت آن نادیده گرفته شده ، لذا در جهت حفظ حقوق و امنیّت سکنه اراضی اشغالی ، وجود مقرراتی که در طول دوران اشغال ، رعایت آنها توسط قدرت اشغال کننده الزامی باشد ، ضرورت دارد. در مقابل ، سکنه منطقه اشغالی نیز موظف به رعایت مقرراتی هستند که خودداری از انجام آن ممکن است بعضی از اعمال غیر قانونی حاکم اشغالگر را توجیه نماید. به همین دلیل به تدریج قواعد و مقرراتی در این رابطه در سطح بین‌الملل شکل گرفته و لازم‌الرعایه گردیده که مختص زمان اشغال بوده و در این وضعیّتاجرا می‌شود .
هر کدام از موارد اشغال سرزمینها ، مشمول آثار حقوقی مشترک بوده و در بعضی از انواع آن ، علاوه بر آثار حقوقی مشترک ، اثرات حقوقی خاص خود نیزدارد که بررسی و مقایسه تطبیقی مواردی از آن همراه با تحلیلی حقوقی اهمیت فراوانی دارد .
هدف پژوهنده از تدوین این پایان نامه بررسی پیرامون مواردی است که در حقوق بین‌الملل به عنوان اشغال قلمداد می‌شود ، با عنایت و توجه خاص بر وقوع آن در دو دهه اخیر در سطح بین‌الملل ، همچنین بررسی و تحلیل پیرامون حقوق متقابل شهروندان و دولت اشغالگر و بالعکس ، و در مرحله تفصیلی و عملی آن ، موارد اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی، اشغال قسمتهایی از ایران در جنگ تحمیلی(به خصوص اشغال خرمشهر)به وسیله نیروهای متجاوز بعث عراق، اشغال کویت توسط عراق ، اشغال یوگسلاوی ، اشغال مجدد افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و نهایتاً اشغال فعلی عراقمورد ارزیابی عمیق و تفصیلی قرار خواهد گرفت . همچنین در این پژوهش ضمن تبیین مقررات و حقوق حاکم بر اشغال ، جامعیت و کفایت قواعد بین المللی موجود ارزیابی و عملکرد قدرتهای اشغالگر و میزان پایبندی آنها به قواعد فعلی مورد بررسی قرار می گیرد و در حد امکان در بیان نقایص موجود آن تلاش می گردد. در ضمن با عنایت به محدودیت بسیار منابع مستقیم در این زمینه ، تلاش گردیده که پایان نامه مذکور از وضعیّتکمی و کیفی مطلوبی برخوردار باشد.
مقدمه:
از ابتدای تشکیل جوامع بشری ، در موارد عدیده‌ای دولتها به قصد گسترش و بسط قلمرو حاکمیـّت خود اقدام به شعله‌ور ساختن آتش جنگ نموده و سرزمینهای یکدیگر را مورد تجاوز قرار داده و ضمن تصرف و اشغال تمامی یا بخشی از اراضی هم‌دیگر ، اقدام به توسعه و گسترش قلمرو خود می‌نمودند . نتیجه فتح در یک جنگ ، اشغال سرزمین مغلوب بوده ومردم آن سرزمین ناچاراً مطیع اهداف و برنامه‌های دولت غالب می‌گردیدند .
تا اواخر قرن 17 میلادی ،اشغال نظامی ، انتقال حکمیـّت را به نفع کشور اشغال‌کننده در بر می‌داشت . به همین دلیل قواعد و مقرراتی که هنگام اشغال نظامی سرزمین بیگانه ، قابلیـّت‌اجرایی داشته باشد ، موجود نبوده و کمبود آن نیز احساس نمی‌شد .
بنابراین در مورد سکنه مناطق اشغالی که پس‌از تصرف به‌طور خودکار ، اتباع دولت فاتح محسوب می‌شدند ، قوانین و مقررات دولت فاتح نیز اجرامی‌شد .
اماازاوایل قرن هیجده میلادی دیدگاههای جدیدی در این خصوص به وجود آمد که بر اساس آن انضمام سرزمین اشغالی به دولت اشغال‌کننده را از نظر بین‌المللی غیرقابل قبول می‌دانست . این نگرش جدید پایه‌گذار معاهداتی گردید که به تدریج در حال توسعه و تکامل است . این معاهدات شامل قواعد و مقرراتی است که بر سرزمینهای اشغالی حاکم بوده ، حقوق و تکالیف ساکنین مناطق اشغالی و دول اشغال‌کننده را در بر دارد . این تحقیق شامل دو بخش کلّی است که در بخش اول آن ابتدا کلیاتی شامل مفهوم اشغال ، شرایط تحقق آن ، انواع و ماهیت آن بیان شده و سپس در فصل دوم ، منابع بین‌المللی موجود و حاکم بر اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد . در ادامه به بررسی آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی پرداخته خواهد شد .
در بخش دوم ضمن بیان مصادیقی از اشغال نظامی در سطح بین‌المللی ، بر موارد وقوع آن در دو دهه اخیر ، تأکید خواهد شد .
در فصل اول این بخش ، وضعیـّت اشغال در دو جنگ بزرگ جهانی و سپس اشغال ویتنام مورد ارزیابی کلّی قرار گرفته و سپس در فصل دوم ابتدا اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق که تا اوایل دهه نود ادامه داشت ، بررسی گردیده و در ادامه بحران بالکان و اشغال جمهوری‌تازه استقلال یافته بوسنی‌هرزگوین توسط ارتش یوگسلاوی سابق مورد تحلیل قرار می‌گیرد . سپس جنگ عراق با ایران و اشغال بخش‌هایی از کشورمان مورد ارزیابی قرار گرفته و پس‌از آن وضعیـّت اشغال کویت توسط عراق و اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و متحدانش در ناتو و در نهایت وضعیـّت اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا به همراه انگلستان و تعدادی از هم‌پیمانانش مورد تحلیل حقوقی قرار می‌گیرد .همچنین در هرکدام از مباحث یا مصادیق ذکر شده در این بخش ، زمینه‌ها و علل وقوع جنگ و متعاقب آن اشغال نظامی بیان شده ، اقدامات و مصوبات سازمان ملل متحد و شورای امنیـّت و نیز واکنش جامعه بین‌المللی نسبت به مصادیق فوق موردتحلیل قرار گرفته و در پایان موارد نقض معاهدات بین‌المللی حاکم بر مناطق اشغالی در مصادیق یاد شده از دیدگاه حقوق بین‌الملل ارزیابی می‌گردد .در ضمن فرصت را مغتنم شمرده از راهنمایی‌های مشفقانه اساتید فرزانه‌ام جناب آقای دکتر عباس تدینی به عنوان استاد راهنمای محترم و آقایان دکتر فرهاد قاسمی و دکتر نادر مردانی به عنوان اساتید مشاور محترم ، در تهیه و تنظیم این تحقیق قدردانی نموده و آرزوی توفیق روزافزون برای این اساتید معزز از درگاه احدیت مسئلت می‌نمایم .
همچنین از همکاری و همراهی‌های سایر مسئولین و کارمندان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز نیز تشکر نموده و برای همه آرزوی موفقیـّت دارم .
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول
بررسی کلی نظام حقوقی اشغال از نظر حقوق بین‌الملل
فصل اول: مفهوم اشغال ، شرایط تحقق ، انواع و ماهیت آن
مبحث اول : مفهوم اشغال
تفاوت اشغال با تهاجم
رابطه تجاوز با اشغال
مبحث دوم : شرایط تحقق اشغال
مبحث سوم : انواع اشغال از دیدگاه حقوق بین‌الملل
گفتار اول : اشغال با مصلحت (دوستانه)
گفتار دوم : اشغال نظامی ( خصمانه)
مبحث چهارم: بیان اجمالی ماهیت اشغال
فصل دوم : منابع بین‌المللی اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن
مبحث اول : دیدگاه تاریخی
مبحث دوم : منابع موجود
گفتاراول : منابع فرعی
گفتار دوم : منابع اصلی
اولین منبع _ عهدنامه 1864 ژنو در خصوص حمایت از مجروحان ، بیماران جنگی و کارکنان بهداری در زمان جنگ
دومین منبع _ کنوانسیون مورخ 18اکتبر 1907 لاهه
سومین منبع _ پیمان 15 آوریل 1935 واشنگتن در زمینه حفاظت از بناهای تاریخیی ، مراکزعلمی ، هنری و فرهنگی
در زمان جنگ
چهارمین منبع _ کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی هنگام جنگ ( مصوب آوریل 1954 )
پنجمین منبع _کنفرانس 1919 صلح ورسای
ششمین منبع _ عهد نامه بین‌المللی مورخ 9 دسامبر 1948 مربوط به جلوگیری از کشتار دسته جمعی یا ژنوسید
هفتمین منبع _ کنوانسیونهای چهارگانه ژنو مصوب 12 اوت 1949 (مهمترین منابع)
کنوانسیون چهارم ژنو راجع به حمایت افراد کشوری ( غیر نظامی ) در زمان جنگ
باب اول کنوانسیون چهارم ژنو « مقررات عمومی کنوانسیون »
باب دوم کنوانسیون چهارم ژنو « حمایت کلی اهالی در مقابل بعضی اثرات جنگ »
باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو «وضع اشخاص مورد حمایت و معامله با آنان »
اراضی اشغال شده ( از باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو )
ضمانت اجرای کنوانسیونهای چهارگانه 1949 ژنو
هشتمین منبع _ پروتکلهای الحاقی مصوب ژوئن 1977 به کنوانسیونهای چهارگانه ژنو
فصل سوم : آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی
مبحث اول : حاکمیت دولت و اشغال نظامی
گفتار اول : نظریه علمای حقوق در مورد حاکمیت دولتها در زمان اشغال
گفتار دوم : تصمیمات قضائی
گفتار سوم : رویه بین المللی کشورها در زمینه اشغال
گفتار چهارم : وضعیت اشغال و حاکمیت دولتها با توجه به قواعد و اسناد بین‌المللی
مبحث دوم : صلاحیتهای حاکم قانونی و دولت اشغال کننده در اراضی اشغالی
گفتاراول : صلاحیت قانونگذاری
گفتاردوم : صلاحیت قضائی
الف ) صلاحیت رسیدگی به جزائم عادی و دعاوی مدنی
ب ) صلاحیت رسیدگی به جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت
ج ) اصول محاکمات لازم الرعایه ( آئین دادرسی )
گفتار سوم : صلاحیت اداری
گفتار چهارم : وضعیت جنگهای آزادی بخش در اراضی اشغالی
مبحث سوم : آثار حقوقی اشغال بر اموال و سکنه سرزمینهای اشغالی
گفتار اول : اثر حقوقی اشغال بر اموال
1- اموال دولتی ( عمومی
2- 1- اموال غیردولتی ( خصوصی )
گفتار دوم : تأثیر اشغال بر سکنه اراضی اشغالی از نظر حقوق بین‌الملل
1-2- حق حیات ، آزادی و حیثیت فردی اتباع کشور اشغال شده
2-2- آثار اشغال بر حقوق بیگانگان حاضر در سرزمینهای اشغالی
فصل چهارم : نگاهی آماری به موارد عمده اشغال نظامی
بخش دوم
تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از اشغال نظامی در سطح بین‌الملل
فصل اول : بررسی وضعیت جنگ واشغال در دو نبرد بزرگ جهانی از دیدگاه حقوق بین‌المل
مبحث اول : جنگ جهانی اول
مبحث دوم : جنگ جهانی دوم
مبحث سوم : بررسی ابعاد حقوقی اشغال ویتنام توسط ایالات متحده آمریکا ..
فصل دوم : تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از اشغال نظامی در دو دهه اخیر .
مبحث اول : بررسی ابعاد مختلف اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی .
گفتار اول : اهمیت استراتژیک افغانستان و علل حمله شوروی و اشغال این کشور .
1- اهمیت استراتژیک افغانستان
2-1- علل حمله نظامی شوروی به افغانستان و اشغال این کشور
گفتار دوم : موضع گیری جامعه بین‌المللی در قبال اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی
وضعیت حاکمیت افغانستان در زمان اشغال .
مبحث دوم : بحران بالکان و اشغال جمهوری‌های تازه استقلال یافته از دیدگاه حقوق بین‌الملل .
گفتاراول : زمینه‌ها و علل ایجاد بحران در جمهوری دموکراتیک فدرال یوگسلاوی .
گفتار دوم : واکنش جامعة بین‌المللی و عملکرد سازمان ملل متحد در زمینة اشغال بوسنی هرزگوین .
مبحث سوم : بررسی حقوقی تجاوز عراق و اشغال بخش‌هایی از خاک ایران .
گفتار اول : ریشه‌ها و علل تجاوز نظامی عراق به ایران .
گفتار دوم : عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد .
گفتار سوم : تحلیلی بر اقدامات جنایت‌آمیز عراق در مناطق اشغالی در طول جنگ با ایران .
مبحث چهارم : اشغال کویت و اثرات حقوقی آن در سطح بین‌الملل .
گفتار اول : علل تاریخی و زمینه‌های اشغال کویت توسط عراق .
گفتار دوم : اصل حاکمیت دولت و اشغال کویت .
گفتار سوم : ارزیابی عملکرد سازمان ملل و جامعه بین‌المللی کشورها در قبال بحران خلیج فارس .
گفتار چهارم : مصادیقی از نقض معاهدات بین‌المللی در اراضی اشغالی کویت توسط عراق .
مبحث پنجم : ابعاد حقوقی اشغال افغانستان توسط آمریکا و متحدانش در ناتو از دیدگاه حقوق بین‌الملل .
گفتار اول : حادثه 11 سپتامبر و تأثیر آن در حمله آمریکا و متحدانش در ناتو به افغانستان .
گفتار دوم : اقدامات ناتو و موضع‌گیری شورای امنیت در مورد حمله آمریکا به افغانستان .
گفتار سوم : موارد نقض معاهدات بین‌المللی در زمینه اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و متحدانش در ناتو .
مبحث ششم : اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا و هم‌پیمانانش .
گفتار اول : دلایل تأثیر گذار در حمله آمریکا و متحدانش به عراق
گفتار دوم : موضع‌گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد ، قبل و بعد از اشغال عراق در جنگ دوم خلیج فارس
گفتار سوم : مواردی از نقض معاهدات بین‌المللی حاکم بر اشغال نظامی در عراق
1_3_ اشغال عراق و نقض حاکمیت قانونی
2_3 _ ایجاد نظم تأمین امنیت در مناطق اشغالی
3_3_ ایجاد بازداشتگاههای غیرقانونی در عراق و شکنجه زندانیان در اینگونه بازداشتگاهها
4_3_ استفاده از روشهای غیر مجاز در سرکوب قیام‌های مردمی علیه اشغالگران
5_ 3_ تحدید حقوق و آزادی‌های مذهب و دینی
6_3_ عدم رعایت اصل حمایت یا اسیر جنگی بودن
7-3- حمله به افراد غیرنظامی به بهانه نظامی بودن
فصل سوم:نتیجه‌گیری کلی
منابع و مأخذ
