بررسی نظریه منطقة الفراغ و تأثیر آن در حل مشکلات حکومت اسلامی
نوع فایل: word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات : 137 صفحه
پژوهش حاضر به بحث درباره منطقه الفراغ و تأثیر آن در حکومت اسلامی پرداخته است مبنی بر اینکه منطقه الفراغ حوزه‌ای از شریعت اسلامی است که احکام الزامی در آن مقرر نشده و حکم اباحه در آن جاری است اما به سبب ماهیت متغیر احکام، موضوعات و عناوین، قابلیت قانونگذاری توسط ولی امر را دارد.
این پژوهش ابتدا به بررسی مفاهیم کلیدی پژوهش پرداخته و سپس به تبیین نظریه منطقه الفراغ مبنی بر اینکه منطقه الفراغ را حوزه‌ای می‌داند که خداوند در آن حوزه حق قانونگذاری را به حاکم و ولی امر سپرده است تا حاکم اسلامی در آن قلمرو بنا به مصالح امر به صدور احکام حکومتی و ولایی بپردازد.
در ادامه به بررسی دیدگاه‌های مختلف در رابطه با منطقه الفرغ و همچنین اشکالات مطرح‌شده و پاسخ به این اشکالات پرداخته شده است، و سپس به بررسی نظریات مختلف در مورد منطقه الفراغ و موافقین و مخالفین این نظریه و همچنین وجه الجمع این نظریات مطرح‌شده است.
در فصل دوم این پژوهش به بررسی احکام حکومتی و ماهیت این احکام و اهمیت آن، و همچنین نظریات علما در مورد احکام حکومتی، و اینکه احکام حکومتی از سنخ احکام اولیه و ثانویه نیستند و تفاوت‌های احکام حکومتی با اولی و ثانوی مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین در این پژوهش به نقش اساسی مصلحت که زیربنای منطقه الفراغ و احکام حکومتی می‌باشد اشاره شده است.
یکی دیگر از موضوعاتی که در این پژوهش به آن پرداخته شده است این است که احکام حکومتی و ولایی صادر شده از معصومین و فقها گردآوری شده و راه را برای تحقیق و تعمق بیشتر بر روی این مسئله فراهم کرده است.
کلید واژگان: منطقة الفراغ، حکم حکومتی، نظریات جدید اصولی، حکم ثانوی.
فهرست مطالب:
مقدمه 1
فصل اول: کلیات 3
۱ ـ ۱ بیان مسئلۀ تحقیق 4
۱ ـ ۲ بیان جنبه‌های مجهول و مبهم مسئله. 4
۱ ـ ۳ سؤال اصلی تحقیق (ویژه مسئله پژوهی). 5
۱ ـ ۴ سؤالات فرعی تحقیق (ویژه مسئله پژوهی). 5
۱ ـ ۵ پیشینه تحقیق 5
۱ ـ ۶ بیان اهمیت موضوع 5
۱ ـ ۷ بیان جنبه‌های نوآوری و جدید بودن طرح. 6
۱٫ مفاهیم 6
۲ ـ ۱ تعریف منطقه الفراغ: 6
۲ ـ ۲ تعریف حکم شرعی 6
۲ ـ ۲ ـ ۱ حکم در لغت به معانی مختلفی به کار رفته است: 6
۲ ـ ۲ ـ ۲٫ حکم در اصطلاح فقهی و اصولی: 7
۲ ـ ۳ اقسام حکم 8
۲ ـ ۳ ـ ۱ تقسیم حکم از نظر تعلق به فعل مکلف 9
۲ ـ ۳ ـ ۱ـ ۱ حکم تکلیفی: 9
۲ ـ ۳ ـ ۱ـ۲ حکم وضعی: 9
۲ ـ ۳ ـ ۲٫تقسیم حکم به اعتبار وقاع شدن یا نشدن در موضوع 9
۲ ـ ۳ ـ ۲ـ۱ حکم واقعی و ظاهری 9
۲ ـ ۳ ـ ۳٫تقسیم حکم به لحاظ حالات و شرایط حاکم بر مکلف 10
۲ ـ ۳ ـ ۳ـ۱حکم اولی و حکم ثانوی 10
۲ ـ ۴ حکم حکومتی: 11
۲ ـ ۳ ـ ۵ ـ ۱٫ تعریف اول 12
۲ ـ ۳ ـ ۵ ـ ۲ تعریف دوم 12
۲ ـ ۳ ـ ۵ ـ ۳٫ تعریف سوم 13
۲ ـ ۳ ـ ۵ ـ ۴٫ تعریف چهارم 14
۲ ـ ۳ ـ ۵ ـ ۵ تعریف پنجم 14
۲ ـ ۵ حاکم در لغت و اصطلاح 15
۲ ـ ۳ ـ ۶ ـ ۱ تفاوت حکم شرعی و حکومتی 16
۲ ـ ۶ تعریف مصلحت 16
۲ ـ ۶ـ ۱ معنای لغوی مصلحت 16
۲ ـ ۳ ـ ۶ معنای اصطلاحی مصلحت 17
فصل دوم: تبیین نظریه منطقه الفراغ 18
۱٫ پیشینه نظریه «منطقه الفراغ» 23
۲٫ زمینه‌های نظریه منطقه الفراغ: 24
۳٫ شکوفایی نظریه منطقه الفراغ 25
۴٫ شهید صدر و منطقة الفراغ 28
۵٫ دلائل منطقه الفراغ 30
۵ ـ ۱٫ دلیل اول 30
۵ ـ ۲ دلیل دوم 34
۶٫ ویژگیهای منطقة الفراغ 34
۷٫ اشکالات مطرح‌شده بر نظریه منطقة الفراغ 36
۷ ـ ۱ اشکال اول 36
۷ ـ ۲ جواب اشکال 37
۷ ـ ۳ اشکال دوم 40
۷ـ ۳ ـ ۱ آیات 40
۷ ـ ۳ ـ ۲ روایات 40
۷ ـ ۴ جواب اشکال 41
۷ ـ ۵ اشکال سوم 43
۸ ـ ۶ جواب اشکال 45
۹٫ حکم کلی منطقة الفراغ 47
فصل سوم: دیدگاه‌های مختلف دربارۀ منطقه الفراغ 48
۱ . قواعد آمره و حوزه الزامات از دیدگاه امام خمینی(رحمة الله علیه) 49
۲٫ منطقة الفراغ درسخنان نائینی 51
۳٫ علامۀ طباطبایی و منطقة الفراغ 52
۴٫ آیت‌الله مکارم شیراز و منطقة الفراغ 53
۵٫ نظریۀ انحصار قانون برای خدا 55
۶٫ نظریه جعل قانون به دست ولی امر 57
۷٫ نظریه منکران ولایت فقیه 60
۸٫منطقة الفراغ و ما لا نص فیه 61
۹٫ منطقة الفراغ و خلأ قانونی 62
۱۰٫ وجه الجمع دیدگاه‌ها در مورد نظریه منطقة الفراغ 65
فصل چهارم: شرایط و ضوابط منطقه الفراغ 66
۱٫ روش وضع قوانی در محدوده منطقة الفراغ 67
۲٫ شرایط و موازین تعیین متصدی امر در منطقه الفراغ 67
۲ ـ ۱ دیدگاه شیعه و اهل سنت 67
۳٫ دلایل عقلی ونقلی بر ولایت فقیه 68
۳ ـ ۱ دلایل عقلی 68
۳ ـ ۲ دلائل نقلی 69
۳ ـ ۲ ـ ۱ آیات 69
۳ ـ ۲ ـ ۲ روایات 69
۴٫ شرایط ولی امر 69
۴ ـ ۱ علم وشناخت قانون 69
۴ ـ ۲ عدالت 70
۴ ـ ۳ کفایت وصلاحیت 70
۵٫ ادله حجیت قانون گذاری از طرف حکومت 71
۵ ـ ۱ آیه اولی الامر 71
۵ ـ ۲ روایات: که در نمونه احکام خواهیم آورد. 71
۵ ـ ۳ دلیل عقلی 71
فصل پنجم: حکم حکومتی 73
۱٫پیشینه تاریخی حکم حکومتی 74
۱ ـ ۱ پیامبر اکرم و حکم حکومتی 74
۱ ـ ۲ امیرالمومنین(علیه‌السلام) و حکم حکومتی 75
۱ ـ ۳ امام حسن(علیه‌السلام) و حکم حکومتی 76
۱ ـ ۴ سایر معصومان(علیهم‌السلام) و حکم حکومتی 76
۱ ـ ۵ حضرت حجت(علیه‌السلام) و حکم حکومتی 77
۱ ـ ۶ حکم حکومتی و فقها 77
۲٫ اقسام حکم حکومتی 78
۳٫ ماهیت حکم حکومتی 78
۳ ـ ۱ شهید صدر و حکم حکومتی 79
۳ ـ ۲ امام خمینی(رحمةالله‌علیه) 79
۳ ـ ۳ علامه جعفری(رحمةالله‌علیه) 80
۳ ـ ۴ آیت‌الله مکارم شیرازی 80
۳ ـ ۵ آیت‌الله جوادی آملی 80
۳ ـ ۶ آیت‌الله مصباح یزدی 81
۴٫ دایرۀ شمول حکم حکومتی 82
۴ ـ ۱ شهید صدر(رحمةالله‌علیه) 82
۴ ـ ۲ آیت‌الله خوئی(رحمةالله‌علیه) 83
۴ ـ ۳ علامه طباطبایی(رحمةالله‌علیه) 84
۴ ـ ۴ امام خمینی(رحمةالله‌علیه) 85
۴ ـ ۵ شهید مطهری(رحمةالله‌علیه) 85
۴ ـ ۶٫ علامه جعفری(رحمةالله‌علیه) 86
۴ ـ ۷ آیت‌الله مکارم شیرازی 86
۵٫ حکم حکومتی و منطقة الفراغ 86
۶٫ رابطه احکام حکومتی با احکام اولی و ثانوی 87
۶ ـ ۱٫ تفاوت احکام حکومتی و احکام اولیه؛ 87
۷٫ تزاحم حکم حکومتی و حکم اولی 88
۸٫ تفاوت احکام حکومتی و احکام ثانویه 89
۹٫ حکم حکومتی؛ اولیه یا ثانویه؟ 90
فصل ششم: مصلحت عنصر اساسی منطقة الفراغ 92
۱٫ نقش مصلحت در احکام شرعی 93
۲٫ جایگاه مصلحت در جعل قوانین 94
۳٫ انواع مصلحت 95
۴٫ مصلحت از دیدگاه اهل سنت (مصالح مرسله): 96
۵٫ مصلحت از دیدگاه شیعه : 98
۵ ـ ۱ مصلحت به عنوان شرط اجرای حکم ثابت: 98
۵ ـ ۲ مصلحت به عنوان مبنایی برای تغییر احکام شرع: 100
۶٫ مرجعت شخیص مصلحت: 103
۷٫ نقش مصلحت در قانون گذاری: 104
فصل هفتم: نمونه‌هایی از احکام حکومتی فقها: 105
۱٫ نمونه‌های ازاحکام حکومتی عبادی: 107
۱ ـ ۱ حکم به ثبوت هلال: 108
۱ ـ ۲ حکم حاکم به پرداخت زکات: 108
۱ ـ ۳ حکم جهاد ابتدایی: 108
۱ ـ ۴ حکم، نسبت به برخی از مراحل امر به معروف و نهی از منکر: 109
۲٫ نمونه‌های از احکام حکومتی اقتصادی: 109
۲ ـ ۱٫ حکم به فروش اجناس احتکار شده: 109
۲ ـ ۲ احکام حکومتی در موقفات عامه: 109
۲ ـ ۳ حکم بر آزاد کردن زمین: 109
۲ ـ ۴ تحدید مالکیت: 110
۳٫ نمونه‌هایی از احکام سیاسی : 110
۳ ـ ۱ حکم بر لزوم حمایت از مشروطیت: 110
۳ ـ ۲ تحریم پارچه و لباس‌های خارجی: 110
۳ ـ ۳ حکم جهاد دفاعی علیه ایتالیا، روسیه و انگلیس: 111
۳ ـ ۴ حکم تحریم استعمال توتون و تنباکو از سوی آیت‌الله میرزای شیرازی: 111
۳ ـ ۵ احکام حکومتی امام خمینی(رحمه الله علیه): 111
نتیجه: 113
فهرست منابع: ۱۱۶
