حق حبس در معاملات معاوضی در حقوق ایران و فقه اسلامی

مطالعه تطبیقی حق حبس در معاملات معاوضی در حقوق ایران و فقه اسلامی

نوع فایل: word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات : 123 صفحه

یکی از شیوه های ضمانت انجام تعهدات قراردادی اعمال حق حبس می باشد. حق حبس را ناشی از تقابل عوضین و معاوضی بودن قراردادهای معوض دانسته اند که موجب می گردد مادامی که یک طرف اقدام به اجرای تعهد قراردادی ننموده، طرف مقابل از اجراء قرارداد خودداری نماید و در صورت امتناع هر دو طرف در اجبار متعهد یا متعهد له یا هر دو اختلاف نظر وجود دارد. به هر حال در عقودی نظیر بیع و اجاره، در همه نظام های حقوقی، حق حبس اجراء می‌گردد، بی تردید تحقق هر عقد و قرارداد، هم موجد تعهدات و تکالیفی بر طرفین آن است و هم حقوق و اختیاراتی به آنها می دهد. حق حبس از جمله حقوقی است که غالباً در معاملات معوض به وجود می آید. شاید در ابتدای امر توهم گردد که این تعبیر یک اصطلاح حقوقی صرف باشد که در مکاتب مختلف حقوقی به کار می رود، حال آنکه از دیرباز در میان فقیهان مطرح شده و به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ در متن حاضر تلاش گردیده مشکلاتی که ممکن است در ارتباط با تعهدات متعاقدین بوجود آید و مباحثی که راجع به حق حبس، کیفیت ایجاد و اسقاط آن، شرایط استفاده کننده از حق حبس و چگونگی به پایان دادن حق حبس را طرح و احکامی که با قواعد و مقررات پذیرفته شده در نظام حقوقی ما سازگار است، برای آنها ذکر شود. این اثر در فصل نخست به بیان مفهوم حق حبس و سایر مفاهیم اصلی پژوهش و در فصل دوم به تبیین ماهیت و مبانی حق حبس از دیدگاه حقوقی و فقهی پرداخته است و در فصل سوم به برخی از موارد پیدایش حق حبس از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی و در فصل پایانی آثار اعمال حق حبس و موجبات زوال آن را مورد بررسی قرار داده است. و در نهایت از بیان این موارد به این نتیجه رسیده که بیع زائیده¬ی تحقق عقود معاوضی و حق حبس، وسیله¬ای اجباری برای اجرای عقود و به عبارتی دیگر ارمغان همبستگی میان دو عوض در قراردادهای معوض و تبادل عوضین می-باشد.
واژگان کلیدی: حق حبس، عقود معاوضی، فقه، حقوق.

مقدمه ۲
کلیات 6
تاریخچه حق حبس ۸
فصل اول: مفهوم حق حبس و سایر مفاهیم اصلی پژوهش
۱-۱- مفهوم حق حبس ۱۰
۱-۱-۱- تعریف حق ۱۰
۱-۱-۲- مفهوم حبس در لغت ۱۰
۱-۱-۳- مفهوم اصطلاحی حبس 11
۱-۱-۳-۱- معنای مصطلح حبس در فقه شیعه ۱۱
۱-۱-۳-۲- معنای اصطلاحی حبس در حقوق مدنی ایران و مواد مربوطه ۱۲
۱-۲- سایر مفاهیم مرتبط با حق حبس ۱۴
۱-۲-۱- مورد عقد (عوض و معوّض) ۱۴
۱-۲-۲- شرایط عوض و معوض ۱۶
۱-۲-۳- عقد یا معامله معاوضی 18
۱-۲-۳-۱- مفهوم و تعریف عقد ۱۸
۱-۲-۳-۱-۱- مفهوم لغوی عقد ۱۹
۱-۲-۳-۱-۲- مفهوم اصطلاحی عقد ۱۹
۱-۲-۳-۱-۳- مفهوم لغوی معامله۲۰
۱-۲-۳-۲- ماهیت و ارکان تشکیل دهنده عقد ۲۱
۱-۲-۳-۲-۱- ماهیت عقد ۲۱
۱-۲-۳-۲-۱-۱- تعاریف عقد درفقه و حقوق ۲۱
۱-۲-۳-۲-۱-۲- ماهیت عقد در فقه عامه 21
۱-۲-۳-۲-۱-۳- ماهیت عقد در حقوق موضوعه ۲۲
۱-۲-۳-۲-۲- ماهیت معامله ۲۳
۱-۲-۳-۲-۲-۱- در مفهوم عام ۲۳
۱-۲-۳-۲-۲-۲- در مفهوم خاص ۲۳
۱-۲-۳-۲-۲-۳- در مفهوم اخص ۲۳
۱-۲-۳-۲-۳- تعریف معامله معاوضی 24
۱-۲-۳-۲-۴- شرایط معامله معاوضی ۲۴
۱-۲-۴- عقد معوض و عقد غیر معوض ۲۴
۱-۲-۴-۱- تعریف عقد معاوضی ۲۵
۱-۲-۴-۱-۱- ویژگی های عقود معاوضی ۲۶
۱-۲-۴-۱-۲- آثار معاوضی بودن عقد 26
۱-۲-۴-۱-۳- فایده تشخیص عقود معوض ۲۹
۱-۲-۴-۲- تعریف عقد غیر معاوضی ۲۹
۱-۲-۴-۲-۱- معیار تشخیص عقود غیر معوض ۲۹
۱-۲-۴-۲-۲- اقسام عقود غیر معاوضی ۳۱
۱-۲-۴-۳- تفاوت بین عقد معوض و غیر معوض بر مسئله شرط عوض ۳۱
۱-۲-۴-۴- تفاوت این دو نوع عقد از جهت آثار حقوقی ۳۵
۱-۲-۴-۵- نتیجه گفتار حاظر 35
۱-۲-۵- تسلیم و تسلم ۳۶
۱-۲-۵-۱- تعریف تسلیم و تسلم ۳۶
۱-۲-۵-۲- ماهیت و مبنای حقوقی تسلیم و تسلم ۳۷
فصل دوم: ماهیت و مبانی حق حبس از دیدگاه حقوقی و فقهی
۲-۱- بررسی ماهیت حق حبس ۳۹
۲-۱-۱- بحث مقدماتی در بیان حق ۳۹
۲-۱-۲- ماهیت حق حبس 39
۲-۱-۳- تبیین ماهیت حق حبس از دیدگاه علمای فقه و حقوق ۴۰
۲-۱-۴- شناخت ماهیت حق حبس ۴۲
۲-۱-۵- مطالعه تطبیقی در فقه عامه ۴۴
۲-۲- مبانی حق حبس در فقه امامیه و حقوق ایران ۴۴
۲-۲-۱- بررسی مبانی حق حبس از دیدگاه علمای شیعه ۴۴
۲-۲-۲- بررسی مبانی حق حبس از دیدگاه دکترین حقوق مدنی ایران ۴۷
۲-۳- چگونگی پایان دادن به تنازع ناشی از حق حبس ۴۸
فصل سوم :موارد پیدایش حق حبس و شروط آن از دیدگاه حقوقی و فقهی
۳-۱- شرایط پیدایش حق حبس 53
۳-۱-۱- موجدات حق حبس ۵۳
۳-۱-۱-۱- انعقاد عقد بیع صحیح میان بایع و مشتری ۵۳
۳-۱-۱-۲- واجب التسلیم بودن تعهدات طرفین عقد ۵۴
۳-۱-۱-۳- لزوم همزمانی تعهدات طرفین عقد ۵۴
۳-۱-۱-۴- حق حبس هنگام حلول اجل ۵۴
۳-۱-۱-۵- تعهدات بایع و مشتری مرکب از حال و مؤجل ۵۵
۳-۱-۲- تبیین محدوده¬ی حق حبس در حقوق ایران و فقه امامیه ۵۵
۳-۱-۲-۱- حق حبس یک استثناء است ۵۶
۳-۱-۲-۲- دامنه جریان حق حبس محدود به عقود معاوضی است 56
۳-۱-۲-۳- دامنه جریان حق حبس وسیعتر از عقود معاوضی است ۵۷
۳-۱-۲-۴- محدوده حق حبس در قوانین ایران ۵۸
۳-۱-۳- شرایط حابس و محبوس ۵۸
۳-۱-۳-۱- در شرایط حابس ۵۸
۳-۱-۳-۲- در شرایط محبوس ۶۱
۳-۱-۳-۳- تکالیف حابس ۶۲
۳-۱-۳-۳-۱- حفظ و نگهداری محبوس ۶۴
۳-۱-۳-۳-۲- منافع محبوس در زمان حبس ۶۶
۳-۱-۴- بررسی وضعیت عین محبوسه در حین حبس ۶۸
۳-۱-۴-۱- انتفاع مشتری از مبیع در مدت حبس ۶۹
۳-۱-۴-۲- قبض مبیع بدون اذن بایع در مدت حبس 69
۳-۱-۴-۳- تصرفات متبایعین در موضوع حق حبس ۷۰
۳-۲- شرط حال بودن هر دو عوض در حق حبس ۷۱
۳-۲-۱- شرط حال بودن عوضین در حقوق مدنی ایران ۷۱
۳-۲-۲- شرط حال بودن عوضین از منظر فقهای امامیه 74
۳-۳- مشروط نبودن تسلیم به شرط ضمن عقد ۷۵
۳-۳-۱- مشروط نبودن تسلیم به شرط ضمن عقد در دکترین حقوق مدنی ۷۵
۳-۳-۲- مشروط نبودن تسلیم به شرط ضمن عقد در فقه امامیه ۷۶
۳-۳-۲-۱- اقسام شرط و تعاریف آن در فقه ۷۶
۳-۳-۲-۲- رابطه شرط با عقد ۷۷
فصل چهارم: آثار اعمال حق حبس و موجبات زوال آن
۴-۱- آثار اعمال حق حبس ۷۹
۴-۱-۱- شیوه اجرای حق حبس ۷۹
۴-۱-۲- امانی بودن ید در زمان اعمال حق حبس 80
۴-۱-۳- هزینه نگهداری از مال در دوره حبس ۸۰
۴-۱-۴- امکان اجبار حابس به تسلیم از سوی دادگاه ۸۱
۴-۱-۴-۱- آیا هر حق امتناع را باید حق حبس دانست ؟ 82
۴-۱-۴-۲- امتناع طرفین از تسلیم ۸۲
۴-۱-۴-۳- اولویت در تسلیم ۸۴
۴-۱-۵- تلف یکی از عوضین در دوره اعمال حق حبس ۸۵
۴-۱-۵-۱- شرایط اعمال قاعده تلف مبیع قبل از قبض ۸۷
۴-۱-۵-۲- تلف بعض از مبیع قبل از قبض ۸۸
۴-۱-۵-۳-آثار قاعده تلف مبیع قبل از قبض ۸۹
۴-۲- موجبات زوال حق حبس ۸۹
۴-۲-۱- اسقاط حق حبس ۸۹
۴-۲-۱-۱- اسقاط ضمنی در خود عقد ۸۹
۴-۲-۱-۲- اسقاط صریح یا ضمنی پس از عقد 90
۴-۲-۲- تسلیم عوض از سوی طرف معامله ۹۱
۴-۲-۲-۱- تسلیم تمام عوض ۹۱
۴-۲-۲-۲- تسلیم جزئی از عوض ۹۲
۴-۲-۳- نتیجه گیری و جمع بندی در مورد حق حبس مدنی ۹۳
۴-۳- عدم تأثیر فوت یا حجر حابس در حق حبس ۹۴
۴-۳-۱- وجود حق حبس پس از فوت حابس و انتقال به ورثه ۹۵
۴-۳-۲- قابلیت استناد به حق حبس علیه قائم مقام مشتری و اشخاص ثالث ۹۷
۴-۳-۳-تأثیر حجر حابس یا ورشکستگی او در حق حبس ۹۸
۴-۳-۳-۱- آثار حکم ورشکستگی حابس نسبت به طلبکاران ۹۸
۴-۳-۳-۱-۱- منع تعقیب انفرادی ۹۸
۴-۳-۳-۱-۲- حال شدن دیون مؤجل 99
۴-۳-۳-۱-۳- منع دریافت خسارت تأخیر تأدیه از دیون ورشکسته ۱۰۰
۴-۳-۳-۲- آثار حکم ورشکستگی نسبت به شخص ورشکسته ۱۰۰
۴-۳-۳-۲-۱- منع مداخله ورشکسته در اموال خود ۱۰۰
۴-۳-۳-۲-۲- آثار حکم نسبت به معاملات ورشکسته ۱۰۲
۴-۳-۳-۲-۲-۱- معاملات قبل از تاریخ توقف ۱۰۲
۴-۳-۳-۲-۲-۲- معاملات بین تاریخ توقف تا صدور حکم ۱۰۳
۴-۳-۳-۲-۲-۳- معاملات بعد از صدور حکم ۱۰۴
نتیجه گیری۱۰۶
پیشنهاد۱۰۷
فهرست منابع ۱۰۸