جایگاه خانواده در اسلام

پروژه جایگاه خانواده در اسلام

نوع فایل: word

قابل ویرایش 140 صفحه

چکیده:

قدمت ازدواج همپای پیدایش بشر است. در نخستین نجوای رازگونه، آدم ابوالبشر به خداوند می‌گوید: پروردگارا! در برابر خود کسی را می‌بینم که در دلم میلی و انسی به او احساس می‌کنم و چون خداوند یگانه، نجوای بنده یکدانه‌اش را شنید فرمود: اگر او را می‌خواهی از من بخواه و وصال او را از من طلب کن...

تحقیق حاضر با لطف و عنایت خداوند متعال و با عنوان: «خانواده در اسلام» با بهره‌گیری از آیات قرآن به عنوان منبعی اصیل و متقن، سرچشمه گرفته از وحی و روایات نورانی حضرات معصومین (علیهما السلام) ارائه می‌گردد.

به طور مجمل اصطلاح خانواده مؤثرترین عامل انتقال فرهنگ و رکن بنیادی جامعه است که در شرایط مختلف در تأثیر و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعی است. انسان‌ها در خانواده به هویت و رشد شخصیتی دست می‌یابند و در خانواده‌های سالم و رشید به تکامل معنوی و اخلاقی نائل می‌شوند. لذا خانواده عامل کمال‌بخشی، سکونت، آرامش و بالندگی به اعضای خویش است که در تحولات اساسی جوامع نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. البته خانواده متأثر از عملکرد مذهب، آموزش و حکومت نیز می‌باشد و این تأثر به صورت متقابل باعث ایجاد تغییرات اساسی می‌گردد. اگر خانواده محیط سالم و سازنده‌ای داشته باشد و نیازهای جسمی و روحی افراد خویش را برآورده سازد، کمتر به خدمات جانبی و جبرانی برای خانواده نیاز است. در تعریف خانواده بیان شده: خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق نسب و سبب و رضاع با یکدیگر به عنوان، شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‌کنند.

اینک با توجه به حساسیت بیش از حد موضوع و حتی سرنوشت‌ساز بودنش، این ضرورت به چشم می‌خورد که در باب خانواده پژوهش‌هایی کارآمد به عمل آید. انسان با تشکیل خانواده، مثلث نیازهای سه‌گانه‌اش را، اعم از تمتع جنسی، تمنای عاطفی و تعهد انسانی، پوشش می‌دهد و از روابط آزاد که عمدتاً در سطح نازل و حیوانی تمتع جنسی قرار می‌گیرد، جدا می‌شود و هر چقدر در مقوله ازدواج حیطه شناختی درست‌تر ترسیم گردد و حیطه مصداقی صحیح‌تر انتخاب شود قدرت پاسخگویی به مثلث انسانی نیاز، بیشتر می‌شود. اما مع‌الاسف دنیای امروز مطالب دیگری را تعقیب می‌کند و حتی فکر ازدواج را به زیر تازیانه‌های عقب‌ماندگی و بی‌عرضگی و اسیر شدن می‌کشاند. لذا باید عوامل انزوای ازدواج و ایذاء ازدواج‌کرده‌ها، شناسایی و با به کارگیری فرامین اساسی در باب خانواده، ازدواج را به تسهیل کشانید.

با توجه به مطالب فوق این پایان‌نامه مشتمل بر چهار بخش است: بخش اول ـ کلیات (تعریف و تبیین موضوع و...) و بخش دوم شامل بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان همچون زرتشت، مسیحیت، یهود و اسلام و همچنین بنا بر ضرورت خانواده در اندیشه نظریه‌پردازان نیز بیان گردیده، بخش سوم بررسی جایگاه خانواده در اسلام و بیان ضروریات مورد نظر اسلام در این باب، آثار و فواید ازدواج و دو بخش چهارم به عنوان مبانی حقوقی و اخلاقی خانواده در اسلام به طرح حقوق همسران و آمیختگی این حقوق با اخلاق پرداخته می‌شود و پژوهش با مبحث رفع اختلافات خانوادگی به پایان رسیده است.

در این مطلب سعی شده است از منابع دست اول تفسیری و روایی و همین‌طور در جهت تجزیه و تحلیل هر چه بیشتر موضوع از مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط استفاده گردد که تعدد منابع نشان از توجه و کنکاش بیش از حد پژوهشگر دارد.

مقدمه:

خانواده از ابتدای تاریخ تاکنون در بین تمامی جوامع بشری، به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی، زیربنای جوامع و منشأ فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدس و بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی‌اش، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطه هلاکت و ضلالت بوده است.

اسلام به عنوان مکتبی انسان‌ساز بیشترین عنایت را به تکریم، تنزیه و تعالی خانواده دارد و این نهاد مقدس را کانون تربیت و مهد مودت و رحمت می‌شمرد و سعادت و شقاوت جامعه انسانی را منوط به صلاح و فساد این بنا می‌داند و هدف از تشکیل خانواده را تأمین نیازهای مادی، عاطفی و معنوی انسان از جمله دستیابی به سکون و آرامش برمی‌شمارد. دستیابی به این اهداف والای مکتب اسلام و حفظ و حراست دقیق و مستمر از آن، نیازمند توجه جدی به خانواده و پیاده کردن قوانین مربوط به آن در اسلام است و ضروری است کلیه برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در تمام سطوح،‌ حق‌مدارانه و در راستای تعالی و مصالح خانواده باشد.

خانواده براساس اجتماع و به عقیده جامعه‌شناسان یکی از عوامل مهم ایجاد تمدن است. رشد و پرورش افراد در خانواده پایه‌گذاری شده و سلامت و سعادت جامعه بشری در گرو تربیت صحیح و استواری است که در خانواده پدید آمده است. وضعی که با تأسف، امروزه با آن مواجهیم، وجود تزلزل در ارکان خانواده‌هاست. توضیح مسأله اینکه ما امروزه در بسیاری از خانواد‌ها شاهد عدم تفاهم، درگیری و نزاع و حتی متارکه و طلاق هستیم.

بسیاری از فرزندان در محیط نابسامان خانواده رشد یافته و از تربیت درست و آرامش و سکونی که لازمه رشد است، برخوردار نمی‌باشند. این امر در درازمدت زمینه‌سازی نابسامانی‌های رفتاری و حتی انحراف و لغزش بسیار است.

جرم‌شناسان یکی از ریشه‌های جرم و انحراف را در نابسامانی خانواده می‌دانند و بررسی‌هایی که در جوامع غربی و حتی در جوامع خودمان به عمل آمده نشان داده است که بسیاری از مجرمان و منحرفان، کسانی هستند که در خانواده نابسامانی پرورش یافته‌اند. در مورد سر و سامان دادن به این موضوع نظرات مختلفی عرضه شده است:

1ـ گروهی تندرو حتی مسأله لغو خانواده را نظر داده بودند که تجربه انقلاب کمونیستی در دنیا و لغو خانواده در آن سامان، آن‌ها را به خطایشان واقف گردانیده است.

2ـ عده‌ای ریشه این نابسامانی‌ها را عدم آزادی زن و عدم تساوی حقوق او با مرد دانسته و قائل شده‌اند که با تأمین این حق،‌ مشکلات خانوادگی حل می‌شود.

3ـ دسته سومی درست خلاف آن را نظر داده و گمان داشته‌اند که اگر آزادی را از زنان سلب و آن‌ها را در محیط خانه محبوس سازند، به تربیت نسل درست و استوار قادر شده و می‌توانند ریشه همه نابسامانی‌ها را بخشکانند.

4ـ اسلام در این زمینه رهنمودهایی براساس دریافت از وحی دارد که اجرای آن می‌تواند نابسامانی‌های موجود را از بین برده و بشر را به سوی هدف خلقتش به پیش برد. در بینش اسلامی حیات خانواده مبتنی بر ضوابط ایمان و اخلاق و متکی به حقوق است که دامنه آن در برگیرنده شأن زن،  

شوهر، فرزندان و والدین است و ما در این بررسی کوتاه سعی داریم به توضیح و تشریح آن بپردازیم. طبیعی است که مستندات ما در این بررسی منابع اصیل اسلامی و تجربه علمای اسلامی در طول مدت چهارده قرن می‌باشد.

فهرست مطالب:

چکیده

بخش اول – کلیات

مقدمه

1-1- تعریف و تبیین موضوع

الف – تعریف لغوی عیال

ب – تعریف لغوی أسر

ج – تعریف لغوی زوج

د – خانواده در اصطلاح

2-1- ضرورت و اهداف تحقیق

3-1- پیشینه موضوع

4-1- فرضیات اصلی و فرعی

5-1- روش تحقیق

بخش دوم – بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان

1-2- خانواده در اعصار گذشته

الف – خانواده در اقوام وحشی

ب – خانواده در روم قدیم

ج – خانواده در یونان قدیم

د – خانواده در ایران باستان

ه – خانواده در عرب جاهلیت

2-2- خانواده در ادیان

الف – خانواده در زرتشت

ب – خانواده در میان مسیحیان و یهودیان

ج – خانواده در اسلام

* کارگر و جایگاه خانه در قرآن

1- محل تسکین

2- محل ذکر و تلاوت آیات الهی

3- محل رابطه قدسی

4- لزوم حفظ حریم خانه

3-2- وضعیت خانواده در جهان معاصر

4-2- ابعاد خانواده در اندیشه نظریه پردازان علوم انسانی

الف – تاریخ

ب – جامعه شناسی

ج – حقوق

د- اقتصاد

ه – روان شناسی

و – علوم سیاسی

ز – علوم تربیتی

بخش سوم – میزان تقدس خانواده در اسلام

مقدمه

1-3- ضرورت تشکیل خانواده

الف – ازدواج یک سنت الهی

ب – ازدواج وسیله حفظ دین است

ج – فضیلت عبادت متأهل  

د – بهترین تجارت، زن شایسته

2-3- آثار و فواید ازدواج

الف – غریزه جنسی

1-زنا

2-عریان گرایی

3-چشم چرانی

4-لواط (همجنس خواهی)

5-خود ارضایی

* عوامل ایجاد رفتار جنسی مطلوب در روابط زناشوئی:

1- رضایت زوجین در انتخاب یکدیگر

2- رعایت احترام و محبت متقابل

3- پرهیز از احیاء منفی

4- تفاهم و توافق میان همسران در روابط جنسی

5- رعایت اخلاق جنسی

ب – نیاز به آرامش و سکون

ج – نیاز به انس دمورت

د – میل به تداوم وجود خویش

و – پرورش نسل سالم و پاک

ه – حفظ عفت و حیای فردی و اجتماعی

3-3- چارچوب خانواده متعادل و ایده آل در اسلام

1- تعادل نظر و عمل

2- تعادل معنویت و مادیت

3- تعادل سد زمان

4- تعادل منطق و عاطفه

5- تعادل گفتن و شنیدن

6- تعادل سازگاری و انتقادگری

7- تعادل مصالح درونی و مصالح بیرونی

8- تعادل هدف های تربیتی  

9- تعامل مدیریت و مشارکت

10- تعادل امکانات و انتظارات

فواید متعادل بودن خانواده

4-3- معیارهای انتخاب همسر

الف – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه جامعه شناختی خانواده

1- الف – روان شناختی

2- الف – روان شناختی

3-الف – اقتصادی

4-الف – اجتماعی

5-الف – خانوادگی

6- الف – قاعده همسان همسری

ب – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه اسلام

1-ب- صفات متناسب برای زن

2-ب – ملاک های گزینش مرد

3-ب – اولویت بندی ملاک های مختلف

4-ب – دقت در تطبیق معیارها بر مصداق مورد نظر

1- مشورت با کارشناس

2- تحقیق

3- گفت و گوی مستقیم

بخش چهارم – مبانی حقوق و اخلاقی خانواده در اسلام

مقدمه

1-4- فلسفه خاص اسلام درباره حقوق خانوادگی

الف – حقوق مشترک

1-الف – توجه به جایگاه خانواده

2-الف – تثبیت نقشها

3-الف – حفظ شئون فردی

4-الف – آشنایی و پایبندی به تعهدات حقوقی و اخلاقی

5-الف – حسن معاشرت

ب – حقوق همسران در قرآن و حدیث

1-ب – وظایف و نسبت به همسرش

1- حقوق مادی و نفقه زن

2- تأمین نیاز جنسی

3- نظافت و آراستگی

4- پرهیز از سخت گیری

5- غیرت دینی

2-ب- وظایف زن نسبت به همسرش

1- آیا ریاست در خانواده امری ضروریست؟

2- تمکین و تأمین نیاز جنسی

3- زینت و آرایش برای شوهر

4- پاکدامنی و حجاب زن

2-4- آمیختگی احکام حقوقی و اخلاقی در قرآن

3-4- رفع اختلاف در خانواده در قرآن و حدیث

الف – اصل تأمین نیازهای عاطفی

ب – اصل مشاوره

ج – اصل صلح و سازش

د – اصل حاکمیت

ه – طلاق، عرش الهی را می لرزاند

نتیجه گیری

فهرست منابع و مأخذ

الف ) کتب عربی

ب ) کتب فارسی

ج) مقالات

منابع و مأخذ