بررسی جایگاه اجتماعی زن در قرآن و کتاب مقدس عبری

پایان نامه بررسی جایگاه اجتماعی زن در قرآن و کتاب مقدس عبری
نوع فایل: Word و قابل ویرایش
تعداد صفحات : 229 صفحه

چکیده
امروز زن به عنوان عاملی اثر گذار در تعالی و تباهی جامعه در کانون توجه اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. ارائه دیدگاهها و نظرات مختلف و بعضاً متضاد در باب جایگاه اجتماعی زن حاکی از افراط و تفریط‌های بسیاری در این زمینه بوده که بعضاً ریشه‌ی متن مقدسی دارد. همین مسئله اهمیت و اکاوی این موضوع را براساس متون مقدس ادیان، یگانه مرجع بی چون و چرای جوامع دینی، بیش از پیش جلوه‌گر می‌سازد. نگارش پیش رو پژوهشی بنیادی است که تلاش می‌کند با بکارگیری روش کیفی ابتدا به کشف شواهد و داده‌های متون پرداخته و بدین طریق توصیفی اولیه از موضوع را به تصویر کشانده و سپس با بکارگیری ابزار مقایسه پاسخ سوال اصلی تحقیق را ارائه نماید.
حاصل آنکه کتب دینی هم چون قرآن و کتاب مقدس عبری نه تنها راجع به جایگاه اجتماعی زن سکوت نکرده‌اند که با بیان روایت آفرینش، رابطه‌ی زن و شر و از طریق خطابات خود به نوعی در زمینه‌ی منزلت انسانی زن و با ارائه الگوهایی از نحوه‌ی معاشرت زنان در جامعه و بیان نقش‌های مختلف زن در اجتماع در باب منزلت اجتماعی زن، موضع گیری نیز کرده‌اند. گرچه در کتب نامبرده گاه مواضع و دیدگاههای متفاوتی ارائه می‌شود، اما هر دو کتاب با نگاهی بنیادی به موضوع جایگاه اجتماعی زن آنرا ذیل دو محور منزلت انسانی و منزلت اجتماعی مورد توجه قرار داده‌اند که متعاقباً در پژوهش حاضر نیز از همین اصل اساسی پیروی شده است.
نکته‌ی دیگر آن که گرچه می‌بینیم بسیاری با استناد به دیدگاه کتب مقدس نگاهی فرودست یا فرادست نسبت به جایگاه اجتماعی زن ارائه می‌دهند اما از طریق شواهد و آیاتی از همین کتب می‌توان دریافت که عامل اصلی در تعیین جایگاه اجتماعی زن همانا برداشت و تعریف زنان از منزلت انسانی و اجتماعی خود می‌باشد. در قرآن و کتاب مقدس عبری از زنان والا مقام بسیاری یاد می‌شود که در نقش های مختلف فردی اعم از مادری و همسری و نقش‌های اجتماعی هم چون زمامداری و نبوت توانسته‌اند به عنوان زن نمونه که نه، انسان نمونه، الگوی جامعه‌ی بشری قرار گیرند. در مقابل نیز از زنان فاسق و گمراهی نامبرده می‌شود که علی‌رغم جایگاه و منصب اجتماعی بالا هم چون همسری پیامبران الهی یا پادشاهان بزرگ از منزلت انسانی و فرودستی برخوردارند و این نه به دلیل جنسیت آنان که بخاطر عملکرد و چگونگی رفتار آنها می‌باشد. همانگونه که در این کتب ذکر داستان مردان فاسق نشانگر پستی و پلشتی نوع مرد نمی‌باشد، ذکر نمونه‌هایی از زنان خطاکار نیز حاکی از فرودستی و شررات جنس زن نیست بلکه آنان تنها به عنوان الگویی از انسانهای به خطا رفته معرفی می‌شوند. از نظر قرآن و کتاب مقدس عبری توجه زنان به ویژگی‌هایی ناپایدار ظاهری، سوء استفاده و داشتن دیدگاهی ابزاری نسبت به جنسیت خود سبب تنزل جایگاه اجتماعی آنان و در مقابل توجه به ابعاد روحانی و معنوی نهفته در درون و بکارگیری صحیح ویژگیهایی جسمانی و جنسی سبب ارتقاء جایگاه اجتماعی زنان می‌گردد. از اینرو می‌توان تعریف و برداشت زنان از جنسبت خود را نیز عامل تعیین کننده‌ای در تبیین جایگاه اجتماعی زن به شمار آورد.
کلید واژگان: جایگاه اجتماعی، منزلت انسانی، منزلت اجتماعی، کتاب مقدس عبری.


فصل اول: کلیات 1
۱-طرح مسئله 2
۲-ضرورت مسئله 4
۳-پیشینه تحقیق 5
۴-اهداف 11
۵-فرضیه‌ها 11
۶-سؤالات تحقیق 12
۶-۱سؤال اصلی 12
۶-۲سؤالات فرعی 12
۷-روش شناسی 13
۸-مفهوم شناسی 14
۸-۱مفهوم جایگاه اجتماعی 14
۸-۲مفهوم واژه زن 14
۸-۳مفهوم کتاب مقدس عبری 15
۸-۳-۱ تفاسیر و ترجمه های کتاب مقدس عبری 16
فصل دوم:تبیین نظری موضوع 18
مقدمه 19
بخش اول : تبیین نظری منزلت انسانی زن 21
۱-اصل انسان بودگی زن 21
۲-نظریات رایج درباره منزلت انسانی زن 24
۲-۱فروتری ارزشی زنان 25
۲-۲برتری زنان بر مردان 25
۲-۳تساوی زن و مرد 26
بخش دوم: تبیین نظری منزلت اجتماعی زن 27
۱-پایگاه اجتماعی 27
۲-نقش‌های جنسیتی 28
۲-۱هویت جنسی 29
۲-۲خاستگاه نقش‌های جنسیتی 30
۲-۲-۱طبیعت به عنوان خاستگاه نقش‌های جنسیتی 31
۲-۲-۲فرهنگ و اجتماع به عنوان خاستگاه نقش های جنسیتی 31
۲-۲-۳تأثیر صنعتی شدن بر نقش‌های جنسیتی 33
۲-۳بحران هویت جنسی و پیامدهای آن 34
فصل سوم: بررسی جایگاه اجتماعی زن در کتاب مقدس عبری 37
مقدمه 38
بخش اول : بررسی منزلت انسانی زن در کتاب مقدس عبری 39
۱-روایت آفرینش 39
۱ -۱ اشتراک زن و مرد در اصل انسانییت 39
۱-۲ دیدگاهها و تفاسیر مختلف از خلقت زن 45
۱-۳ هدف از خلقت زن 49
۲-رابطه‌ی شر و زن در کتاب مقدس عبری 51
۲-۱ تبیین مفهوم شر در سنت یهود 51
۲-۲ نسبت شر با زن در کتاب مقدس عبری 53
۲-۳ آیاتی که حاکی از شر بودن زن می‌باشند 56
۲-۴ شر و زن در قبالا 57
۳-نقش جنسیت در خطا بات و فرامین کتاب مقدس عبری 58
۳-۱ ادبیات و ساختار دستوری متن عبری 58
۳-۱-۱صنعت استعاره در متن عبری 58
۳-۱-۲ استفاده از افعال مذکر خطاب به زن ومرد 59
۳-۱-۳ به کارگیری صفات منفی زنانه در تشبیهات کتاب مقدس 59
۳-۱-۴ وجوه دستوری ضمایر و صفات مربوط به خدا 60
۳-۲ اهمیت اولاد ذکور و تاکید بر نخست زادگی 61
۳-۳ تاثیر جنسیت در احکام مختلف متن 62
۳-۴ دیدگاه ابزاری به زن 64
۳-۵ عدم احتساب زنان در سرشماریها 65
۴-نتیجه گیری 67
بخش دوم: بررسی منزلت اجتماعی زن در متن مقدس عبری 69
۱-جایگاه زن در خانواده 70
۱-۱ اهمیت ازدواج و خانواده 70
۱-۲ هدف از ازدواج در شریعت موسی 73
۱-۳ زن در نقش مادری 74
۱-۳-۱ منزلت و احترام مادر 74
۱-۳-۲ وظایف مادر درکتاب مقدس عبری 77
۱-۳-۲-۱ تربیت فرزندان 77
۱-۳-۲-۲ نامگذاری فرزند 78
۱-۴ زن در نقش همسری 79
۱-۴-۱ اصول حاکم بر خانواده‌ی یهودی 80
۱-۴-۱-۱ تبعیت زنان و حاکمیت مردان 80
۱-۴-۱-۲ احترام به زن 82
۱-۴-۱-۳ تاثیر زن و مرد بر یکدیگر 85
۱-۴-۲ ملاک گزینش همسر 87
۱-۴-۲-۱ یهودی بودن 87
۱-۴-۲-۲ پاکدامنی وعفاف 87
۱-۴-۳ وظایف زن در نقش همسری 91
۱-۴-۳-۱ توجه به امر خانه‌داری و رفع حوائج خانواده 92
۱-۴-۳-۲ ایجاد آرامش خانواده 93
۱-۴-۳-۳ تشویق شوهر و فرزندان به تحصیل تورات 94
۱-۴-۳-۴ اجرای احکام 96
۵-۱ نمودهایی از مادران و همسران نمونه 98
۱-۵-۱ربکا (رفقه) 98
۱-۵-۲راحیل ولیه 98
۱-۵-۳روت 99
۲-جایگاه زن در جامعه 100
۲-۱ زنان در نقش نبیه 101
۲-۱-۱ تبیین مفهوم نبوت 101
۲-۱-۲ نمونه ای از زنان نبییه 102
۲-۱-۲-۱ سارا همسر ابراهیم 102
۲-۱-۲-۲ مریم خواهر موسی 103
۲-۱-۲-۳ دبوره 105
۲-۱-۲-۴ حنا 106
۲-۱-۲-۵ اوی گائیل ( ابیجایل) 108
۲-۱-۲-۶ حلده 108
۲-۱-۲-۷ استر 109
۲-۲ زنان در نقش زمامداری 109
۲-۲-۱ملکه‌ی سبا 110
۲-۲-۲ ملکه عتلیا 111
۲-۲-۳ملکه ایزابل 111
۲-۳ زنان در نقش های منفی 112
۲-۳-۱ جادوگران و جن گیران 113
۲-۳-۲زنان بد کاره 116
۲-۴ مشارکت اجتماعی نمودی ازجایگاه اجتماعی زن در متن عبری 119
۳-نتیجه گیری 124
فصل چهارم: بررسی جایگاه اجتماعی زن در قرآن کریم 126
مقدمه 127
بخش اول: بررسی منزلت انسانی زن در قرآن کریم 128
۱-روایت آفرینش 128
۱-۱ اشتراک زن و مرد در اصل انسانییت 128
۱-۱-۱ آیاتی که گواه بر اشتراک زن و مرد در اصل انسانیت و گوهر وجود اند 128
۱-۱-۲آیاتی که زن و مرد را در رسیدن به کمال و هدف غایی آفرینش مشترک می‌دانند 130
۱-۱-۳ آیه‌های سیر پدایش انسان 131
۱-۲ دیدگاهها و تفاسیر مختلف از خلقت زن 133
۱-۳ هدف از خلقت زن 137
۲-رابطه‌ی زن و شر در قرآن 139
۲-۱ نسبت شر با زن در قرآن 139
۲-۲ آیاتی که حاکی از شر بودن زن می باشند 140
۳-خطابات متن و نقش جنسیت در فرامین قرآنی 142
۳-۱ خطابات قرآن 142
۳-۲ وجوه دستوری اسامی و صفات مربوط به خداوند 144
۳-۳ اهمییت اولاد ذکور 144
۳-۴ نعمت های بهشتی مردان 145
۳-۵ تاثیر جنسیت بر احکام قرآنی 146
۴-نتیجه گیری 149
بخش دوم: بررسی منزلت اجتماعی زن در قرآن کریم 151
مقدمه 151
۱-جایگاه زن در خانواده 151
۱-۱ اهمیت ازدواج در سنت اسلامی 151
۱-۲ هدف از ازدواج 153
۱-۲-۱ بقای نسل انسان 153
۱-۲-۲ سکونت و آرامش 154
۱-۲-۳ ارضای غریزه‌ی جنسی 154
۱-۲-۴ مشارکت در حیات معنوی و مادی 155
۱-۲-۵ تربیت نسل 155
۱-۳ زن در نقش مادر 156
۱-۳-۱ جایگاه و منزلت مادر 157
۱-۳-۲ نقش مادر در تربیت کودک 159
۱-۴ زن در نقش همسری 161
۱-۴-۱ اصول و ضوابط حاکم بر خانواده مسلمان 162
۱-۴-۱-۱ سرپرستی و قوامیت مرد 162
۱-۴-۱-۲ احترام متقابل به یکدیگر 166
۱-۴-۱-۳ عیب پوشی 168
۱-۴-۱-۴ ابراز علاقه به یکدیگر 168
۱-۴-۱-۵ تعاون وشورا 169
۱-۴-۲ ملاک گزینش همسر در اسلام 170
۱-۴-۲-۱ مومن بودن 170
۱-۴-۲-۲ پاکدامنی و عفاف 170
۱-۴-۳ وظایف زن در نقش همسری 172
۱-۴-۳-۱ اطاعت از شوهر 172
۱-۴-۳-۲ حفظ حقوق و منافع همسر 172
۱-۴-۳-۴ انجام امور داخلی منزل 173
۱-۵ نمودهایی از مادران و همسران نمونه 174
۱-۵-۱ همسر عمران (مادر مریم) 174
۱-۵-۲ یوکابد(مادر موسی) 175
۲-جایگاه زن در جامعه 177
۲-۱ زنان در نقش نبییه 179
۲-۱-۱تبیین مفهوم نبوت 179
۲-۱-۲مریم نمونه ای از نبوت زنان در قرآن 180
۲-۲ زنان در نقش زمامداری 182
۲-۲-۱ملکه سبا 182
۲-۲-۲ آسیه، ملکه مصر 186
۲-۳ زنان در نقش های منفی 187
۲-۴ نمودهای مشارکت اجتماعی زن در قرآن 188
۲-۴-۱ آیه‌ی مباهله (آل عمران :۶۱) 188
۲-۴-۲ آیه ۵۰ سوره‌ی احزاب 189
۲-۴-۳ بیعت زنان با پیامبر 189
۲-۴-۴ اقدام خواهر موسی برای حفظ جان برادر 190
۲-۴-۵ حضور دختران شعیب در اجتماع 191
۲-۴-۶ خدمت حضرت مریم در معبد 191
۳- نتیجه گیری 193
فصل پنجم: جمع بندی 195
بخش اول: منزلت انسانی زن در متن مقدس عبری و قرآن 198
بخش دوم: منزلت اجتماعی زن در متن مقدس عبری و قرآن 203
فهرست منابع 207
Abstract 212