بازتاب مذهب در هنرهای عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار

پایان نامه بازتاب مذهب در هنرهای عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار
نوع فایل: word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات : 146 صفحه

چکیده
هنر دینی با قرن ها سابقه در ایران در دوره قاجار جای خویش را به هنر مذهبی می دهد؛ این تغییر بزرگ نه چون همیشه در هنر رسمی و درباری که در هنر عامیانه تجسد می یابد. تغییر بستر اجتماعی هنر، برخاسته از روح ملتهب دوره ی قاجار است. ایران قاجاریه، نسبت به ادوار پیش از خود، ایران دیگری بود؛ پر از اشتیاق مردم برای دست یابی به آزادی، برابری، عدالت و غیره. این اشتیاق در زیر پوست اجتماع، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر رسوخ کرد؛ تا قشر عامی در هر عرصه ی به شکل جدی اولین ها را تجربه کند. از این رو هنر عامیانه اولین حضور جدی خود را در قالب هنرهای عامیانه ی چون نقاشی قهوه-خانه ای، نقاشی پشت شیشه، نقاشی بقاع متبرکه، آزمود.
محتوای هنر عامیانه، سرشار از مضامین مذهبی است؛ مضامینی که هم از شوق و اشتیاق مذهبی سرچشمه گرفته است و هم از روح سمبولیک مبارزه خواهی که در شکل ترسیم اولیایی چون امام حسین(ع)-اسوه ی مبارزه با ظلم- برمی خاست. این پایان نامه برآن است که با توجه به نظریه بازتاب، به بررسی مذهب در هنرهای عامیانه بپردازد؛ براساس نظریه بازتاب، هنرها، آینه ی دوران خویش می¬باشند و آن را بازمی تابانند؛ این امر در هنرهای عامیانه دوره قاجار که ارتباط تنگاتنگی با تحولات عصر خویش دارند–بخصوص در بخش مضامین مذهبی- مشهود می باشد. با مطالعه شباهت های ساختاری و مضمونی آثار هنرمندان مختلف به این هدف نزدیک شده؛ بعلاوه با بررسی زندگی هنرمندان طبقه عامه و ارتباط آنان با طبقه خودشان، به شناخت جهان بینی ها و نگرش آنان و هم سلکانشان دست یافته. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که هنرمندان عامیانه، کارگزاران ایدئولوژی طبقه خویش هستند که با کمک هنر آن را نمایش می دهند.
واژگان کلیدی
هنر عامیانه، مذهب(تشیع)، نظریه بازتاب، دوره قاجار، نقاشی پشت شیشه، نقاشی قهوه خانه ای، نقاشی بقعه های متبرکه.

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1 شرح موضوع و بیان مسئله ۱
۱-۲ مقدمه۲
۱-۲ اهمیت و ضرورت ۴
۱-۳ اهداف ضروری۴
۱-۴ سوالات۴
۱-۵ فرضیه ¬ها۵
۱-۶ قلمرو تحقیق۵
۱-۷ روش تحقیق۵
۱-۸ روش شناسی۶
۱-۹ سازماندهی پژوهش۶
۱-۱۰ تعاریف و مفاهیم۶
۱-۱۰-۱ نظریه بازتاب۶
۱-۱۰-۲ هنر عامیانه۷
۱-۱۰-۳ نقاشی پشت شیشه ۷
۱-۱۰-۴ نقاشی قهوه خانه ای۷
۱-۱۰-۵ نقاشی بقاع متبرکه۷
فصل دوم : سوابق و ادبیات تحقیق
بخش اول : تاریخ قاجار
۲-۱ معرفی سلسله قاجار ۸
۲-۱-۱ پادشاهان دوره ی اول حکومت قاجار ۸
۲-۱-۲ پادشاهان دوره ی دوم حکومت قاجار ۹
بخش دوم: تحولات سیاسی و نظامی دوره قاجار
۲-۲-۱ اوضاع شاه و اداره مملکت ۱۳
۲-۲-۲ نقش دستگاه دیوانی(صدراعظم، وزیران و درباریان) در اداره مملکت ۱۴
۲-۲-۳ اوضاع نهادهای قضایی و نظامی ۱۵
۲-۲-۴ اوضاع روابط بین الملل۱۶
۲-۲-۵ استعمار روسیه و انگلیس ۱۷
۲-۲-۵-۱ اعطای امتیازات به انگلیس۱۹
۲-۲-۵-۲ اعطای امتیازات به روسیه۱۹
۲-۲-۵-۳ اعطای امتیازات به فرانسه۲۱
۲-۲-۶ جنگ های خارجی و جنبش های داخلی۲۱
۲-۲-۶-۱ جنگ ده ساله با روسیه و معاهده گلستان و ترکمن چای۲۲
۲-۲-۶-۲ انگلیس و جنگ هرات و معاهده پاریس۲۲
۲-۲-۷ جنبش های داخلی ۲۳
۲-۲-۷-۱ جنبش تنباکو (واقعه ی رژی) 23
۲-۲-۷-۲ مشروطه 24
۲-۲-۷-۳ قیام¬های پس از مشروطه 26
بخش سوم: تحولات اقتصادی، اجتماعی دوره قاجار
۲-۳-۱ اوضاع اقتصاد ۲۶
۲-۳-۲ اوضاع صنایع 28
۲-۳-۳ اوضاع اجتماعی و طبقه بندی اقشار مردم 29
۲-۳-۴ اوضاع درمان و تغذیه۳۰
بخش چهارم: تحولات فرهنگی دوره قاجار
۲-۴-۱ مصلحان دوره قاجار (نخبگان سیاسی، فکری و دینی ) ۳۲
۲-۴-۲ تاسیس مدارس۳۴
۲-۴-۳ انتشار مطبوعات۳۵
بخش پنجم: تحولات مذهبی دوره قاجار
۲-۵-۱ اوضاع مذهب۳۷
۲-۵-۱-۱ فرقه بابیت۳۸
۲-۵-۲ ترویج خرافه۳۹
۲-۵-۳ علما و وضعیت آنان در دوره قاجار ۴۰
۲-۵-۴ علما، دربار و طبقه حاکم۴۱
۲-۵-۵ علما، مردم اصناف و هیئت های مذهبی مردمی۴۲
۲-۵-۶ علما و نقش آنان در رهبری مردم ۴۴
۲-۵-۷ مجالس عزاداری امام حسین (ع) ۴۵
فصل سوم: جامعه شناسی هنر و نظریه بازتاب و هنر عامیانه
۳-۱ جامعه شناسی هنر ۴۸
۳-۲ عوامل دخیل در جامعه شناسی هنر۴۹
۳-۲-۱ بنیاد و زمینه۵۰
۳-۲-۲ زمینه یابی ۵۰
۳-۲-۳ بافت ۵۰
۳-۲-۴ موقعیت ها۵۰
۳-۲-۵ ایدئولوژی۵۱
۳-۲-۶ جبریت اجتماعی هنر۵۱
۳-۲-۷ عادت واره ۵۲
۳-۳ نقش جامعه در خلق اثر هنری ۵۲
۳-۳-۱ نقش طبقه و گروه ها در خلق اثر هنری ۵۳
۳-۴ نظریه بازتاب و دیگر رویکردهای جامعه شناسی هنر ۵۵
۳-۵ هنر عامیانه ۵۷
۳-۵-۱ هنر عامیانه در ایران ۵۸
فصل چهارم: یافته های تحقیق
بخش اول: هنر دوره دوم حکومت قاجار
4-1-1 هنر دوره قاجار ۶۱
۴-۱-۲ هنر درباری دوره دوم حکومت قاجار ۶۲
۴-۱-۲-۱ ویژگی نقاشی¬های درباری دوره دوم حکومت قاجار ۶۴
۴-۱-۲ هنر عامیانه در دوره دوم حکومت قاجار ۶۵
۴-۱-۲-۱ ویژگی¬های هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار ۶۷
۴-۱-۳ تحول هنر دوره قاجار به واسطه برخورد با غرب۶۸
۴-۱-۴ هنرهای و فنون نوظهور در دوره قاجار۷۰
۴-۱-۴-۱ چاپ سنگی۷۰
۴-۱-۴-۲ عکاسی۷۱
۴-۱-۴-۳ تئاتر و تعزیه ۷۲
بخش دوم- تحولات اجتماعی و تعامل هنر و مذهب
۴-۲-۱ تحولات اجتماعی و تاثیر آن بر مضامین مذهبی در هنر ایران۷۴
4-2-2 تحولات اجتماعی و تاثیر آن بر مضامین مذهبی بر هنر عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار۷۶
۴-۲-۳ تامل هنر عامیانه و مذهب در عهد قاجار ۷۷
۴-۲-۳-۱ مفاهیم مذهبی در هنرهای عامیانه قاجار۷۸
بخش سوم: تجزیه تحلیل نقاشی های عامیانه دوره دوم حکومت قاجار
۴-۳ معرفی هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۷۹
۴-۳-۱ نقاشی قهوه خانه ای۷۹
۴-۳-۲ نقاشی پشت شیشه۸۱
۴-۳-۳ نقاشی بقاع متبرکه۸۳
۴-۳-۴ بررسی وجه ساختاری مشترک در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۸۶
۴-۳-۴-۱ پرهیز از واقع گرایی ۸۷
۴-۳-۴-۲ روایت گری ۸۷
۴-۳-۴-۳ ترکیب بندی۸۸
۴-۳-۴-۴ رنگ و نور۸۹
۴-۳-۴-۵ تزیین گرایی۸۹
۴-۳-۴-۶ طراحی فیگور(چهره، اندام) ۹۰
۴-۳-۴-۶-۱ اصالت در چهره پردازی۹۰
۴-۳-۴-۶-۲ حالات و آناتومی پیکره ها ۹۱
۴-۳-۵ موجودات فراواقعی۹۲
۴-۳-۶ بررسی وجه مفهومی مشترک در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۹۴
۴-۳-۶ -۱ موضوع نگاری۹۴
۴-۳-۶-۲ شمایل نگاری ۹۶
۴-۳-۷ بررسی وجه تمثیلی مشترک هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۱۰۳
۴-۳-۷-۱ موضوع و استفاده نمادین ۱۰۳
۴-۳-۷-۲ ساختار بصری و استفاده نمادین ۱۰۴
۴-۳-۷-۳ رنگ و استفاده نمادین۱۰۵
۴-۳-۷-۴ جانوران و استفاده نمادین۱۰۶
۴-۳-۷-۵ باورهای عامیانه و موجودات عجیب۱۰۷
۴-۳-۸ بررسی وجوه واقعیت و حضور آن در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار ۱۰۹
۴-۳-۸-۱ مناظر و مرایا ۱۰۹
۴-۳-۸-۲ شخصیت¬ها۱۱۰
۴-۳-۸-۳ چهره¬پردازی۱۱۱
۴-۳-۸-۴ پوشش ۱۱۲
۴-۳-۸-۵ جایگاه ۱۱۳
۴-۳-۹ بررسی جامعه شناسی هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۱۱۴
۴-۳-۹-۱ بافت۱۱۴
۴-۳-۹-۲ زمینه و موقعیت ها ۱۱۵
۴-۳-۹-۳ ایدئولوژی ۱۱۵
۴-۳-۹-۴ جبریت اجتماعی هنر۱۱۵
۴-۳-۹-۵ عادت واره۱۱۶
۴-۳-۱۰ بررسی وضعیت هنرمندان عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۱۱۷
۴-۳-۱۰-۱ طبقه اجتماعی و زندگی فردی۱۱۷
۴-۳-۱۰-۲ ایدئولوژی هنرمندان طبقه عامه۱۱۹
۴-۳-۱۰-۳ ارتباط هنرمندان با مردم۱۲۲
۴-۳-۱۰-۴ اشتراک هنرمندان در چند عرصه هنر عامیانه۱۲۴
۴-۳-۱۱ بررسی تاثیر هنرهای دیگر بر هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار ۱۲۵
۴-۳-۱۲ بررسی تاثیر ادبیات عامه و ذهنیات عامیانه بر هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار۱۲۶
۴-۳-۱۳ پایان راه ۱۲۸
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱ تحلیل تفسیری یافته های پژوهش۱۳۰
۵-۲ نتیجه گیری ۱۴۳
منابع و ماخذ۱۴۴