بررسی مالیت ومالکیت اعضای بدن انسان
نوع فایل: word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات : 120 صفحه
امروزه با پیشرفت دانش پزشکی در زمینه پیوند اعضا ء ، بازار خرید و فروش اعضای بدن رونق شتابزده ای یافته است. این در حالی است که پیوند عضو مستلزم انتقال و تصرف در آن است.
با وجود آنکه مخالفان فراوانی در فقه و حقوق در مقابل خرید و فروش و تصرف در اعضای بدن وجود دارد و دو پایه اساسی یعنی مالیت و ملکیت اعضای بدن از دیدگاه برخی فقها ء مورد تردید قرار گرفته است و لیکن موضوع مذکور دارای اعتبار کافی است.
مالیت بالقوه اعضای بدن و ملکیت ذاتی آنها و یا حداقل سلطه انسان بر آنها ، توانایی لازم برای فروش آنها را طبق شروطی بوجود آورده است . مقابله با مسئله بیع اعضاء ، مخالفین را به سوی انحصاری نمودن انتقال به دو طریق دیگر یعنی وصیت و هبه اعضای بدن نموده است . اگر چه در انتقال عضو از شخص زنده به شخص دیگر با بیع، موضوعی حل شده است ، اما مخالفین ،هبه اعضای بدن را ترجیح دادند . درست است که همه اعضای بدن از نظر انسانی دارای جایگاه والایی است اما بیع اعضای بدن انسان نیز به عنوان یک راه حل مطرح شده است . راه حل مذکور با وجود اهداف عقلایی بودن توام با یک عمل معنوی راه حل معقول و موجهی است.
در این پایان نامه با بررسی اقوال و ادله موافقین و مخالفین در بین علمای شیعه و سنی و مستندات قرآنی و روایی موجود ، بر این باور است که در عصر کنونی با توجه به وجود منافع عقلایی و امکان استفاده مطلوب از اعضای بدن انسان در تامین و تداوم سلامت و نجات جان انسان ها ، امکان خرید و فروش برخی از اعضای بدن انسان زنده ، و همچنین اجساد آنها ، تحت شرایط و ضوابطی وجود دارد.
این امر بدان معنا است که بطور کلی ، اعضای بدن انسان مالیت داشته و در نتیجه مانند سایر اموال قابل معامله در قالب عقد بیع خواهد بود .
واژگان کلیدی : ملکیت ، مالیت ، پیوند ، بیع، اهدای عضو
فهرست مطالب
مقدمه 2
الف) بیان مسئله 2
ب) سوالات تحقیق 4
ج) فرضیات 4
د ) اهداف تحقیق 4
ه) پیشینه تحقیق 5
و)روش تحقیق 5
ز)ساختار تحقیق 5
فصل اول: بررسی مالیت ومالکیت اعضای بدن انسان 6
1-1تعاریف و مفاهیم مالیت و مالکیت 7
۱-۱-۱- تعریف مال در لغت واصطلاح 7
۱-۱-۲- تعریف مالکیت در لغت واصطلاح 7
2-1 اوصاف مالکیت 8
۱-۳ انواع حق مالکیت (ملکیت) 8
۱-۳-۱ ملکیت اشراقی- قیومی 9
۱-۳-۲ ملکیت ذاتی – تکوینی 9
۱-۳-۳ ملکیت عرضی – مقولی 9
۱-۳-۴ ملکیت اعتباری 9
4-1بررسی رابطه انسان و اعضای بدن خویش 11
5-1 مالکیت انسان و تسلط بر خودش از دیدگاه قرآن مجید 11
۱-۵-۱ رابطه انسان با اعضای بدن خویش از دیدگاه فقه امامیه 14
۱-۵-۱ رابطه انسان با اعضای بدن خویش و تصرف در آن 14
۱-۵-۲-۱ کلام قائلان به سلطه انسان بر بدن خود 15
۱-۵-۲-۱ کلام قائلان به مالکیت اعضاء 17
۱-۵-۲-۳ ادله قائلین به وجود سلطه و مالکیت انسان نسبت به اعضایش 18
۱-۵-۲-۴ کلام قائلان به فقدان سلطه و مالکیت بین انسان و اعضایش 22
۱-۵-۲-۵ ادله قائلان به نبود مالکیت انسان نسبت به اعضایش 23
۱-۵-۲-۶ تبیین ادله مخالفان و موافقان توانایی تصرف انسان دراعضایش 24
۱-۵-۲-۷ رابطه امانت بین انسان و اعضایش 27
۱-۵-۳ دلایل مخالفان مال بودن و مالکیت داشتن اعضا ی بدن 27
1-3-5-1 دلیل اول : قیاس عدم مالیت انسان حر بر اعضایش 27
2-3-5-1 دلیل دوم: عدم مالیت اعضای بدن قبل از قطع 28
3-3-5-1دلیل سوم: نفس،علت موجده و سبب فاعلی برای بدن نمی باشد. 28
4-3-5-1دلیل چهارم : انسان در مالکیت خداوند است. 28
۱-۵-۴ دلایل موافقان مال بودن و مالکیت داشتن اعضا ی بدن 29
1-4-5-1دلیل اول : وجود مالیت و مالکیت ذاتی اعضا ی بدن 29
2-4-5-1دلیل دوم: وجود مالیت اعتباری بر اعضای بدن 30
3-4-5-1دلیل سوم : مالیت یک مفهوم نسبی است. 30
4-4-5-1دلیل چهارم: انسان علت قریب برای زنده ماندن اعضای بدن است. 30
5-4-5-1دلیل پنجم: مالکیت انسان بر بدن خود مالکیت شرعی است و انسان بر خود ولایت دارد. 31
6-4-5-1 دلیل ششم: وجود مالیت اعضای بدن نزد عقلا 33
۱-۵-۴-۷دلیل هفتم: : قاعده ( کل شی ء فیه حلال و حرام فهو لک حلال ابداً حتی تعرف الحرام ) (قاعده اصاله الحل ) 33
7-4-5-1دلیل هشتم : اختیار قصاص و یا دریافت شیء در قبال جنایت بر عضو 35
۵-۵-۱ ارتباط مالکیت با مسئله تصرف در اعضاء 36
۶-۵-۱ ارتباط حق با مسئله تصرف در اعضاء 36
فصل دوم: آثار مالکیت انسان بر اعضای بدن ومحدوده تصرفات او 39
۱-۲ حق مالکیت انسان بر اعضاء و جوارح در عقد معوض 40
۲-۲ دلایل مخالفان بیع اعضای بدن ( اعضای انسان زنده و مرده ) 40
1-2-2دلیل اول : بیع میته جایز نیست . 40
2-2-2دلیل دوم : خرید و فروش خون ( که یکی از اجزای بدن انسان است ) حرام است . 43
3-2-2دلیل سوم : اعضای بدن بی فایده است و گرفتن مال در قبال آن اکل مال به باطل است . 45
4-2-2دلیل چهارم : اعضای بدن جزء نجاسات است و بیع نجاسات حرام است . 47
5-2-2دلیل پنجم : تغییر در خلقت خداوند حرام است ( آیه تبتیک ) 48
6-2-2دلیل ششم : دفن عضو مبان از حی لازم است . 50
7-2-2دلیل هفتم : جداکردن اعضای بدن انسان مثله کردن بدن و حرام است . 52
8-2-2دلیل هشتم : انسان کرامت دارد و قطع عضو با کرامت انسان در تعارض است . 54
۲-۲-۹ دلیل نهم : تقطیع جسد با حفط احترام میت در تعارض است . 54
10-2-2دلیل دهم : اضرار به نفس حرام است . 59
11-2-2دلیل یازدهم : ثمن میته سحت است . 62
12-2-2دلیل دوازدهم : تجاوز به نفس و بدن ( قطع عضو ) موجب قصاص است و دیه دارد . 64
13-2-2دلیل سیزدهم : اعضای بدن انسان مال نیست و برای آن قیمتی در زمان تلف وجود ندارد . 66
14-2-2دلیل چهاردهم : اعضای بدن انسان جزء محرمات است و مداوا با محرمات حرام است . 66
15-2-2دلیل پانزدهم : این کار با قاعده « الضرر لا یزال بالضرر » در تعارض است . 68
۳-۲ دلایل موافقان بیع اعضای بدن ( اعضای انسان زنده و مرده ) 69
1-3-2دلیل اول : سلطنت انسان برخود 69
2-3-2دلیل دوم : اراده خداوند مبنی بر رفع سختی و حرج از زندگی انسان ها 70
3-3-2دلیل سوم : لزوم انجام کارهای خیر ( آیه کریمه فاستبقوا الخیرات ) 71
4-3-2دلیل چهارم : اصل برائت 72
5-3-2دلیل پنجم : ضرورت احیای نفوس 74
6-3-2دلیل ششم : پیوندهای انجام شده در عصر معصومین (ع) 77
7-3-2دلیل هفتم : قاعده اهم و مهم 78
8-3-2دلیل هشتم : قاعده ایثار 80
9-3-2دلیل نهم : جسم انسان مال بوده و قابلیت انتقال به صورت تبرعی را دارد . 81
10-3-2دلیل دهم : کمک به رفع ضرر از مسلمان وظیفه شرعی است . 81
11-3-2 دلیل یازدهم : انسان دارای حق تصرف در اعضای بدن خود می باشد 81
۴-۲ معامله اعضای بدن میت 82
۵-۲ بررسی بیع اعضای بدن انسان در فتاوای فقهای معاصر 83
۶-۲ مبنای حقوقی اهدا و پیوند اعضای بدن 91
۱-۶-۲ حکم فروش و اهدای عضو در زمان حیات و مرگ از نگاه ۵ مرجع 95
۲-۶-۲ جدول خلاصه نظرات فقهی مراجع عالیقدر پیرامون مرگ مغزی و پیوند اعضاء 98
۲-۷ حقوق مورد تردید و مسئله تصرف در اعضاء 100
۲-۸ وضعیت مصادیق مشکوک بین حق و حکم در ارتباط با تصرف در اعضاء 101
۲-۹ مالکیت اعضای بدن در فتاوای فقهای معاصر 102
نتایج 107
پیشنهادات 109
منابع و مآخذ 110
