پاورپوینت ریخت شناسی و مورفولوژی در معماری شهری
تعداد اسلاید : 75 اسلاید
منظر شهری مجموعه‌ای از عوامل طبیعی و مصنوع است که تحت تاثیر ویژگی های طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک شهر شکل گرفته و یا می‌گیرند. منظر شهری یک از عوامل کیفیی و مطلوبیت شهرها ، واقعی و عینی بوده و حاصل مشاهده و درک مظاهر گوناگون و ملموس شهر اعم از بناها ، فضاها ، فعالیت‌ها ، صداها ، بوها و… هنگام مواجه شهروند با پدیده شهر ( در مقیاس‌های مختلف ، اعم از دیدن شهر از دور دست یا هنگام قرار گرفتن در شهر و یا حتی استقرار در بناها) است . منظر شهری صرفا دربر دارنده نمای ساختمان‌ها و عناصر قابل رؤیت نیست؛ بلکه صداها، بوها، انواع عناصر طبیعی و مصنوع ، خواه ثابت و خواه متحرک را در بر گرفته و شامل تمام آن چیزهائی است که توسط حواس انسان قابل درک است.
مقدمه
آنچه که در این تعریف وجود دارد، توجه به ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی شهر است، اما آنچه ما در اینمقاله به آن می‌پردازیم، این است که باید بدانیم که شهر واقعیتی است که علاوه بر فضاهای کالبدی به دلیل برخی ابعادش از حوزه علوم اجتماعی و حتی علوم انسانی خارج می‌شود و می‌توان آن را صرفا در بعد فضایی آن مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
گرچه مطالعات و تحقیقات در فضای شهری بیشتر معطوف به کالبد فضای شهر و چگونگی آرایش آن و نقش آن درتسهیل امور شهری بوده است، ولی درقوانین و مقررات در حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی توسعه شهری کشور، عامل انسانی و توجه به نیازهای انسانی در فضای کالبدی شهر نیز قابل مشاهده است.
امروزه بسیار اتفاق افتاده است که با دیدن نمای یک ساختمان یا مکان، احساسات متفاوتی داشته باشیم. احساس تحسین یا احساس مصونیت و اطمینان و یا حتی حقارت. این موضوع یکی از دغدغه‌های اصلی مدیریت شهری و بسیاری از متخصصین است و این که آیا در خصوص داشتن نمای زیبا برای ابنیه و فضاهای شهری، وجود ضوابط و مقررات قانونی ضرورت دارد و یا اینکه وجود قوانین و مقررات می‌تواند عاملی برای رعایت ضوابط مربوط به سیمای شهری باشد؟ نقش و وظایف مدیریت اجرایی شهر در خصوص سیمای شهری چیست؟ در این مقاله جایگاه قانونی وظایف شهرداری‌ها در خصوص مدیریت سیما و منظر شهری با تاکید بر وظایف شهرداری‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
شهرداری‌ها و توسعه شهری
در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری ایران، شهرداری مسئول مستقیم نظارت، کنترل و هدایت توسعه فضایی شهرها در چارچوب قانون و در راستای اهداف و راهبردهای طرح‌های توسعه شهری(جامع، تفصیلی و هادی) است و نقش مهمی در انتظام و سامان دهی فضایی شهرها بر عهده دارد. در این بین اهمیت تحقق و پایداری نظام مدیریت سیما و منظر شهری به منظور ایجاد نظم و توازن در فضاهای شهری حایز اهمیت ویژه‌ای است. عدم تحقق این مهم، موجب عدم انتظام سلسله مراتب فعالیت و خدمات و سرانجام عدم سازمان یابی فضایی درون شهرها می‌گردد.
در ماده (۵۵) قانون شهرداری مسئولیت شهرداری‌ها در حوزه بهداشت شهری، مدیریت زیست محیطی و ساخت و سازهای شهری وظایف حاکمیتی و نظارتی شهرداری‌ها به عنوان یکی از نهادهای مسئول در حوزه مدیریت شهری تعیین و مشخص شده است، که عدم رعایت هر یک توسط شهروندان و یا عدم نظارت بر انجام آنها توسط شهرداری‌ها بر زیبایی فضاها و سیمای شهر اثر نامطلوب خواهد داشت. در حوزه بهداشت عمومی وظیفه شهرداری در زمینه جمع‌آوری و رفت و روب معابر کاملا مشخص و تعریف شده است، زیرا عدم تنظیف معابر نازیبایی شهری را به دنبال خواهد داشت.
«تنظیف و نگاهداری و تسطیح معابر و انهار عمومی و مجاری آب‌ها و فاضلاب و تنقیه قنوات مربوط به شهر و تامین آب و روشنایی به وسایل ممکنه » .
یکی دیگر از مسایل و مشکلاتی که بر زیبایی شهرهای ایران سایه افکنده است و فضاهای شهری را مخدوش می‌کند، سد معبر و یا اشغال فضاهای شهری توسط شهروندان است که عدم نظارت شهرداری‌ها در این خصوص می‌تواند سیمای شهری را تحت تاثیر قرار دهد. این در حالی است که شهرداری متولی جلوگیری از چنین اغتشاشات بصری است.
«سد معابر عمومی و اشغال پیاده‌روها و استفاده غیرمجاز آنها و میدان‌ها و پارک‌ها و باغ‌های عمومی برای کسب و یا سکنی و یا هر عنوان دیگری ممنوع است و شهرداری مکلف است از آن جلوگیری و در رفع موانع موجود و آزاد نمودن معابر و اماکن مذکور فوق وسیله مامورین خود راسا اقدام کند ».
شهرداری‌ها به عنوان تنها نهاد مجری طرح‌های توسعه شهری در کشور وظیفه صدور پروانه ساختمانی را بر عهده داشته و مکلفند طبق ضوابط طرح های توسعه شهری و براساس نقشه مذکور در پروانه‌های ساختمانی نوع استفاده از ساختمان را قید کنند و از هر نوع استفاده خلاف مندرجات پروانه ساختمانی جلوگیری بعمل آورند .
شهرداری‌ها دارای اختیار نظارت بر طرز استفاده از اراضی داخل محدوده و حریم شهر از جمله تعیین تعداد طبقات و ارتفاع و نماسازی و‌کیفیت ساختمان‌ها براساس نقشه جامع شهر و منطقه‌بندی آن با رعایت ضوابط و معیارهایی که از طرف شورای عالی شهرسازی تعیین و وسیله وزارت‌کشور ابلاغ خواهد شد هستند و با استفاده از اختیارات فوق مکلف به مراقبت در رشد متناسب و موزون شهرها و تأمین تسهیلات لازم برای زندگی‌اجتماعی خواهند بود .
نوسازی و عمران و اصلاحات اساسی و تأمین نیازمندی‌های شهری و احداث و اصلاح و توسعه معابر و ایجاد پارک‌ها و پارکینگ‌ها (توقف‌گاه‌ها) و میدان‌ها و حفظ و نگهداری پارک‌ها و باغ‌های عمومی موجود و تأمین سایر تأسیسات مورد نیاز عمومی و نوسازی محلات و مراقبت در رشد متناسب و موزون شهرها از وظایف اساسی شهرداری‌ها است و شهرداری‌ها در اجرای وظائف مذکور مکلف به تهیه برنامه‌های اساسی و نقشه‌های جامع هستند .
به منظور بهبود فضاهای شهری و جلوگیری از متروک ماندن و عدم استفاده از فضاهای شهری، شهرداری‌ها مجازند مالکان و صاحبان اراضی واقع در محدوده شهری را مجبور به احیاء اراضی و یا ایجاد ساختمان اساسی نمایند، در غیر اینصورت تنبیهاتی بر آن مترتب است. بعلاوه شهرداری ها در حوزه اختیارات خود می‌توانند براساس ضوابط طرح‌های توسعه شهری، مالکان اراضی واقع در محدوده شهرها را وادار به نرده کشی و یا ایجاد فضای سبز در اراضی متعلقه نمایند.
به‌طوری‌که در تبصره(۲) ماده (۱۰) قانون نوسازی و عمران شهری، برای ساختمان‌های نوساز معافیت‌هایی در نظر گرفته شده است و در ماده ۲۹ قانون، برای اراضی واقع در محدوده شهر که فاقد ساختمان اساسی باشد، تنبیهاتی در قالب عوارض، به میزان دو برابر میزان مقرر در ماده( ۲) قانون دیده شده است. در تبصره (۱) همین ماده نیز مالکین این گونه اراضی را که طبق نقشه شهرداری به نرده‌کشی و ایجاد فضای سبز در اراضی مزبور اقدام نماید، مشمول تشویق نموده است.
«ساختمان‌های اساسی که به جای ساختمان‌های کهنه و قدیمی نوسازی و تجدید بنا شود به مدت سه سال از تاریخ اتمام بنا مشخص شده در پروانه ساختمان از پرداخت عوارض موضوع این قانون معاف خواهند بود ».
«عوارض اراضی واقع در محدوده شهر که آب لوله‌کشی و برق آن تأمین شده و فاقد ساختمان اساسی باشد، دو برابر میزان مقرر در ماده(۲) این قانون خواهد بود ».
«در صورتی که مالکین این گونه اراضی، طبق نقشه شهرداری به نرده‌کشی و ایجاد فضای سبز در اراضی مزبور اقدام کنند، مشمول مقررات این ماده نبوده و عوارض به مأخذ مقرر در ماده(۲) این قانون وصول خواهد شد ».
زیباسازی شهری و شهرداری‌ها
شهرداری‌ها به عنوان نهاد محلی و مجری توسعه شهری در کشور، مکلفند از اغتشاشات بصری، درهم ریختگی فضاهای شهری از خیابان‌ها و کوچه‌ها گرفته، تا مبادی ورودی شهرها، از محدوده شهر گرفته تا حریم شهر، از نمای ساختمان‌های شهری گرفته تا تامین فضای سبز شهری، تدابیر خاصی اتخاذ نمایند، این تدابیر از جلوگیری از مخاطرات و بلایای طبیعی تا رفع خطر از بناها و دیوارهای شکسته واقع در معابر شهری و جلوگیری از گذاشتن هر نوع شی در بالکن‌ها و ایوان‌های مشرف به معابر عمومی شهری را شامل می‌شود.
یکی از مشکلات اساسی موجود در شهرها که برنما و سیمای شهری اثر نامطلوب و ناخوشایندی دارد، ساختمان‌های متروکه و نیمه ساخته‌ای است که به عنوان یک معضل اساسی در شهرها خود نمایی می‌کند. به منظور جلوگیری از رها کردن ساختمان‌های نیمه تمام و مدیریت بر ساخت و سازهای شهری و جلوگیری از اتلاف منابع ملی و معطل ماندن بناهای نیمه کاره و نیز کسانی که در میدان‌ها و معابر اصلی شهر اقدام به ساختمان می‌کنند، مالکان املاک و اراضی مکلفند براساس زمان¬بندی قید شده در پروانه ساختمانی اقدام به اتمام بنا نماید، در غیر اینصورت مشمول جرایم موضوع تبصره(۲) ماده(۲۹) قانون نوسازی و عمران شهری خواند شد.
«در پروانه‌های ساختمانی که از طرف شهرداری‌ها صادر می‌شود، باید حداکثر مدتی که برای پایان یافتن ساختمان ضروری است قید گردد و‌کسانی که در میدان‌ها و معابر اصلی شهر اقدام به ساختمان می‌کنند باید ظرف مدت مقرر در پروانه‌ها، ساختمان خود را به اتمام برسانند و در صورتی که تا دو سال بعد از مدتی که برای اتمام بنا در پروانه قید شده باز هم ناتمام بگذارند عوارض مقرر در این قانون به دو برابر افزایش یافته و از آن به بعد نیز اگر‌ساختمان همچنان ناتمام باقی بماند، برای هر دو سالی که بگذرد عوارض به دو برابر مأخذ دو سال قبل افزایش خواهد یافت تا به ۴ درصد در سال بالغ‌گردد ».
از طرفی اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ شهر از خطر سیل و آتش سوزی، جلوگیری از خطر ریزش بناها و دیوارهای شکسته و خطرناک واقع در اماکن عمومی و خصوصی، که مخل زیبایی شهر است از وظایف شهرداری‌ها تعریف شده است. بعلاوه امروزه یکی از معضلات اساسی شهرها اغتشاشات بصری ناشی از گذاشتن انواع و اقسام اشیاء در بالکن‌ها و ایوان‌های مشرف بر معابر عمومی است، که جلوگیری از آنها در حیطه وظایف شهرداری‌ها است.
