بررسی مسئولیت غار و انواع آن در فقه و حقوق

بررسی مسئولیت غار و انواع آن در فقه و حقوق

نوع فایل: word

قابل ویرایش 150 صفحه

مقدمه:

عصری که در آن زندگی می‌کنیم عصر ثانیه‌ها است و در هر لحظه ممکن است جهان متحول گردد. چرا که با پیشرفت علم و صنعت و شکوفا شدن فنون، اگرچه زندگی را بر انسان آسان کرده است، پیچیدگی های خاص و دشواریهایی را نیز در روابط اجتماعی افراد بوجود آورده است. در این میان، دانش فقه نیز جهت پاسخگویی به مشکلات و مسائل کنونی همگام با رشد و توسعه علم و فنون، توسعه کرده است.

یکی از مهمترین مسائل کنونی که گریبانگیر جامعه شده، دعاوی مربوط به مسئولیت مدنی است که موجب گشته است تا در حقوق تنوعی بوجود آید و موجب پیدایش قواعد مسئولیت مدنی گردد. که یکی از مصادیق نوعی آن، مسئولیت «غاّر» (فریبنده) می‌باشد.

در قانون ایران مادة صریحی در این باره نیست اما، حقوقدانان مسئولیت «غاّر» را تحت عنوان قاعدة «غرور» بررسی کرده‌اند.

 این یک اصل عقلایی است که هر کس در قبال اعمال خودش مسئوول و پاسخگو باشد. گاهی اعمالی که از انسان سر می زند یا تحت ارادة اوست و ناشی از توافق اراده است که اثر آن مسئولیت «عقدی» یا «قراردادی» است . و گاهی نیز ممکن است اعمالی که از انسان سر می زند ناشی از اراده نبوده بلکه ناشی از قانون است و اثری که از آن حاصل می‌گردد مسئولیت «قهری» یا «الزام خارج از قرارداد» می‌باشد. که هر دوی آنها تحت عنوان مسئولیت «مدنی» بررسی می‌گردد.

البته پاره‌ای از مسئولیتها نیزبه سبب استفاده از مال یا عمل دیگری حاصل می‌گردد. یکی از مسئولیتهایی که امروزه مطرح می‌شود، مسئولیت ناشی از اغواء و خدعه و فریب می‌باشد که در مسئولیت مدنی گنجانده شده و بحث و بررسی می‌گردد.

البته، مسئولیت «غاّر» از دیرباز مورد توجه فقیهان بوده و در لابه‌لای آثار خود به ضمان و مسئولیت «غاّر» پرداخته‌اند و برای اثبات مسئولیت «غاّر» به قاعدة «غرور» استناد کرده‌اند. قاعدة «غرور» مانند سایر قواعد از اسباب و موجبات ضمان بوده و فقیهان نیز در جایی که ضمان قهری مطرح است به مسئولیت «غاّر» تحت عنوان قاعدة «غرور» بعنوان یکی از اسباب مستقل ضمان در کنار قواعدی مثل اتلاف، تسبیب، لاضرر و … پرداخته‌اند.

از آنجاییکه حقوق ایران، به ویژه، قانون مدنی منبعث از فقه امامیه است که این را می‌توان در اکثر مواد قانون مدنی مشاهده کرد – و با توجه به اصل 167 قانون اساسی ، به عنوان منبع اصلی این رساله مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه، بررسی دیدگاهها و نظرهای فقیهان یک ضرورت است و در واقع فقه امامیه عین حقوق است و در هر جا که قانون حکمی ندارد از منابع اصلی و رسمی حقوق ایران است.

در این رساله نظرهای فقیهان امامیه دربارة مسئولیت «غاّر» - که تحت عنوان قاعدة «غرور» به آن پرداخته‌اند – بررسی و تحلیل شده است. و در نهایت از دستاوردهای این رساله بررسی مستقل مسئولیت «غاّر» تحت قاعدة «غرور» بوده است.

در حقوق نیز از مصادیق مسئولیت مدنی به آن پرداخته شده و در ضمن آن مبانی نظری کلاسیک حقوق نیز مطرح شده است.

از دستاوردهای دیگر رساله بررسی وجوه افتراق یا اشتراک غرور با غرر و تدلیس می باشد که شناخت وجوه افتراق و اشتراک آنها، به ویژه، با تدلیس ضروری بنظر می‌آمد.

در این رساله نوع حکم مستفاد از قاعدة «غرور» نیز پس از بررسی اقسام حکم، مورد توجه قرار گرفته است. از دیگر دستاوردهای رساله، بررسی دو عنصر مادی و معنوی مسئولیت «غار» بوده که در ذیل هر کدام شرایط آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

این رساله با عنوان مسئولیت مدنی «غار» در فقه و حقوق موضوعه، از یک مقدمه و چکیده و در سه فصل تدوین شده است که در فصل اول آن به کلیات رساله پرداخته شده است که شامل چهار مبحث می‌باشد در مبحث اول مسئولیت و اقسام آن را در فقه و حقوق و در مبحث دوم احکام و اقسام آن و در مبحث سوم تعریف و عناصر و نوع حکم مستفاد از غرور و در مبحث چهارم به تفاوت غرور با غرر و تدلیس، پرداخته‌ایم.

فصل دوم مدارک و مستندات مسئولیت «غاّر» در فقه و حقوق می‌باشد که در دو مبحث به آن پرداخته شده است که مبحث اول مستندات مسئولیت «غاّر» درفقه امامیه و مبحث دوم مستندات مسئولیت «غاّر» در حقوق ایران را شامل می‌شود.

در فصل سوم به رابطه مالک با غار و مغرور و مصادیق مسئولیت «غاّر» پرداخته‌ایم. فصل سوم دارای دو مبحث می‌باشد که در مبحث اول نظرهای مختلف در رابطه با ارتباط مالک با غار و مغرور و در مبحث دوم مصادیق مسئولیت «غاّر» را بررسی کردیم.

و در نهایت، نتایجی که نگارنده به آنها دست یافته است، بیان شده است.

فهرست مطالب:

مبحث اول: مسئولیت و انواع آن در فقه و حقوق

- مفهوم مسئولیت

- انواع مسئولیت در حقوق

- مسئولیت اخلاقی

- مسئولیت حقوقی یا قانونی

- مسئولیت قانونی یا حقوقی

- مسئولیت کیفری

- مسئولیت مدنی‌

- فرق میان مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی

- وجه اشتراک مسئولیت کیفری و مدنی

- اقسام مسئولیت مدنی

- مسئولیت قراردادی یا عهدی

- مسئولیت قهری یا ضمان ناشی از قانون

- قلمرو مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری

1- مبنای مسئولیت

2- مفهوم خطا یا «تقصیر قراردادی»

3- اثبات تقصیر

نتیجه

- مسئولیت در فقه

- معنای لغوی ضمان

- معنای اصطلاحی ضمان

اقسام ضمان در فقه

1- ضمان عقدی

2- ضمان قهری

مبحث دوم: احکام

- احکام

- اقسام احکام

- احکام عقلی و احکام شرعی

- احکام تکلیفی

- احکام وضعی

احکام امضائی و احکام تأسیسی

- احکام امضائی

- احکام تأسیسی

- معنای لغوی غرور و بررسی مشتقات آن

- مفهوم اصطلاحی غرور

- نوع حکم مستفاد از غرور

نتیجه

- عناصر و ارکان مسئولیت و ضمان «غار» در فقه و حقوق

- عناصر مادی مسئولیت غار

 1- عمل خدعه‌آمیز

2- ورود ضرر و خسارت

1- اصل ثمن

ب) زیادت قیمت از اصل ثمن

ج) منافی مستوفی

د) منافع غیر مستوفی

- حکم تلف جزء و وصف از میان رفته

- زمان رجوع مغرور به «غار»

3- رابطة سببیت

- عناصر معنوی مسئولیت غار

1- علم